2025 het jaar van onderhandelingen over Oekraïne? ‘Positie Rusland wordt overschat’

• Joey Frankhuisen

  Redacteur online

Lange tijd was praten met Poetin taboe, maar de laatste tijd wordt in toenemende mate gehint op onderhandelingen om een eind te maken aan de oorlog in Oekraïne. Berichten uit Oekraïne ogen somber; het leger heeft een groot tekort aan manschappen, verliest terrein en met Trump in het Witte Huis staat de steun uit het Westen op losse schroeven.

Volgens experts zien Westerse leiders over het hoofd dat ook de Russische onderhandelingspositie zwak is.

Verpakt in een lofzang over de Russische economie moest Poetin deze maand erkennen dat de hoge inflatie zorgelijk is. De gemiddelde Rus verdient meer dan vóór de oorlog, maar de prijzen stijgen sneller. Veel levensmiddelen zijn 30 tot 60 procent duurder dan een jaar geleden.

De sancties die het Westen in 2022 oplegde, moesten de Russische economie op de knieën krijgen. Die bleek opvallend weerbaar; in de eerste jaren van de oorlog maakte de Russische economie zelfs een sterke groei door. Nu lijkt niet de Westerse boycot, maar de eigen oorlogseconomie een probleem te worden.

Sinds 2023 houdt de Russische regering een kwart van de staatsbegroting geheim. Bovendien zijn overheidsstatistieken berucht onbetrouwbaar. “Een doos van Pandora”, noemt Ruslandkenner Hubert Smeets het.

Toch zijn er voldoende tekenen om te concluderen dat de Russische economie “fragiel” is, zegt Smeets. Voor RAAM, een kennisplatform dat zich richt op Rusland, Oekraïne en Belarus, maakte hij de balans op.

Een van de indicatoren is de hoge inflatie, die wordt aangejaagd door de oorlogseconomie. “Die industrie wordt gefinancierd door het Kremlin, met steeds hogere belastingen en geld uit grondstoffenfondsen van de staat”, zegt Smeets.

Omdat er veel handen nodig zijn om het leger te bevoorraden, zijn de lonen in defensie-industrie hoog. Poetin wees in zijn toespraak op de historisch lage werkloosheid, maar de keerzijde is dat andere industrieën kampen met enorme tekorten.

“Die kunnen niet worden opgevangen met arbeidskrachten uit het buitenland, want het Kremlin voert een streng anti-immigratiebeleid”, zegt Smeets. “Hierdoor worden bedrijven uit andere industrieën ook gedwongen om de lonen te verhogen, terwijl daar niet altijd budget voor is.” Ook de door het Westen opgelegde sancties en de koersdaling van de roebel dragen bij aan inflatie.

Om dat te lijf te gaan verhoogde de Russische centrale bank meermaals de rente, inmiddels tot 21 procent. “Het hoogste rentepercentage sinds de val van de Sovjet-Unie”, zegt Smeets. “En toch lukt het niet om inflatie terug te dringen.”

Het leidt tot vrees voor “stagflatie”; stagnerende groei, terwijl de inflatie toeneemt. “De centrale bank draagt bij aan stagflatie”, rapporteerde de pro-Kremlin denktank TsMAKP nadat de rente vorige maand werd verhoogd.

De gevolgen raken de ‘gewone Rus’, schreef Nieuwsuur vorige week. Maar wat betekent dat voor de oorlog? De voorspellingen lopen uiteen.

Volgens econoom Janis Kluge van denktank Stiftung Wissenschaft der Politik komt de Russische economie halverwege 2025 in de problemen. De uitgeweken Russische econoom Vladislav Inozemtsev spreekt van een instabiele situatie, maar verwacht niet dat het tot een crisis zal leiden met gevolgen aan het front. Smeets: “De verwachting is dat Rusland de oorlog nog wel een jaar vol kan houden, maar een onverwachte gebeurtenis kan het fragiele bouwwerk laten instorten.”

Ondanks de investeringen in de oorlogsindustrie, verliest Rusland veel meer militair materieel dan het kan produceren. Volgens Rob de Wijk van het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HCSS) kan dat problemen opleveren voor het Russische leger. “Nu gebruiken ze nog veel materieel uit de Sovjettijd, maar als dat opraakt kunnen ze dat niet eigenhandig aanvullen.”

De Wijk wijst op de grote verliezen aan het front. Volgens het Institute for the Study of War (ISW) sterven er gemiddeld 53 Russische militairen per veroverde vierkante kilometer. “Dit houdt Rusland nog een aantal maanden vol, maar ergens volgend jaar houdt het op. Je ziet dat het moeilijker wordt om militairen te vinden. Ze zetten niet voor niets Noord-Koreanen in.”

De Wijk is gefrustreerd over de manier waarop in het Westen over onderhandelingen wordt gesproken. “Alleen een deal kan een einde maken aan deze oorlog, geen expert gelooft nog dat Oekraïne de Russen volledig kan verdrijven”, zegt De Wijk. “Maar de situatie op de grond bepaalt de uitkomst van de onderhandelingen.”

“Als je nu gehaast een deal sluit – al dan niet onder druk van Trump – is het gevaar dat dat slecht uitpakt voor Oekraïne en het Westen”, vervolgt hij. “De roep om onderhandelingen klinkt op een onhandig moment, net voordat Rusland in de problemen komt.”

De ontwikkelingen aan het front de komende maanden zijn doorslaggevend, stelt De Wijk. Het Russische leger probeert al bijna een jaar de strategisch gelegen stad Pokrovsk te veroveren. De laatste maanden voert Rusland de druk op, mogelijk om een sterkere onderhandelingspositie te krijgen.

De Wijk: “Ze boeken nog iedere dag terreinwinst, al blijft de vooruitgang erg klein. Als Rusland Pokrovsk en grotere delen van de Oblasten Donetsk en Zaporizja in handen krijgt, heeft Poetin een goede onderhandelingspositie. Maar als Oekraïne standhoudt, zit Poetin met een zwakke economie en moet hij wel concessies doen.”