ATACMS, Storm Shadow en Taurus: dit kan Oekraïne met zulke raketten

• Paulus Houthuijs

  redacteur Online

Een grote wens van president Zelensky is deze week in vervulling gegaan. In de nacht van maandag op dinsdag werden voor het eerst ATACMS-raketten vanuit Oekraïne gelanceerd op doelwitten in Rusland. Gisteren zouden ook de eerste Storm Shadow-raketten legerdoelen in Rusland hebben getroffen.

Met de inzet van deze westerse raketten op Russisch grondgebied begint een nieuw hoofdstuk in de militaire steun aan Oekraïne in de voortslepende oorlog. Ogenschijnlijk als reactie daarop heeft president Poetin de zogenoemde nucleaire doctrine van Rusland nu officieel aangepast.

Volgens de nieuwe regels kan Rusland een aanval met Amerikaanse of Britse raketten beschouwen als een gezamenlijke aanval op Rusland door deze landen. Of de nieuwe doctrine bluf is, zoals bijvoorbeeld de ‘verhoogde staat van paraatheid’ bij kerneenheden aan het begin van de oorlog, wordt de komende tijd duidelijk. De regeringen in Washington, Londen en Parijs willen in ieder geval niet officieel bevestigen dat door hun geleverde raketten zo worden ingezet.

Zelensky lobbyt al sinds 2022 voor onbeperkt gebruik van drie type aanvalsraketten. Over twee daarvan beschikt Oekraïne al ruim een jaar: de Amerikaanse ATACMS en de Britse Storm Shadow, die samen met de Fransen is ontwikkeld en daar SCALP heet. Duitse Taurus-raketten krijgt Kyiv vooralsnog niet, maar staan nu weer nadrukkelijk in de belangstelling. Wat kunnen deze raketten en hoeveel kan Oekraïne ermee bereiken?

ATACMS is de enige ballistische raket van het drietal. Dat betekent dat die vanuit een lanceerinstallatie op de grond met een boog hoog door de lucht op een doelwit terechtkomt.

Ter vergelijking: SCALP/Storm Shadow en Taurus zijn kruisraketten die vanuit een vliegtuig worden gelanceerd. Ze vliegen vervolgens relatief laag over de grond richting een doelwit. “Een ATACMS is daarom veel sneller”, zegt Fabian Hoffmann, raketexpert die onder meer verbonden is aan de Universiteit van Oslo.

Op papier kan ATACMS ruim drie keer zo snel vliegen als Storm Shadow en een piek bereiken van driemaal de snelheid van het geluid. De in de VS gemaakte ballistische raket is volgens Hoffmann iets minder accuraat dan de twee Europese kruisraketten.

“ATACMS is het beste voor aanvallen op doelwitten verspreid over een groter oppervlakte.” Hij geeft als voorbeeld een grote concentratie militairen, of straaljagers op een vliegveld. Op de raket van zo’n 4 meter lang past ook een clustermunitiekop, een internationaal omstreden type wapen dat zowel Rusland als Oekraïne gebruikt.

“De Taurus en Storm Shadow zijn daarentegen effectiever op een kleinere oppervlakte”, zegt defensieanalist Hoffmann. “In ruil daarvoor zijn ze veel krachtiger.” Deze kruisraketten kunnen bunkers diep onder grond penetreren en opblazen. Ook zou Oekraïne er volgens hem bijvoorbeeld de brug tussen de bezette Krim en het Russische vasteland mee kunnen opblazen.

SCALP vliegt zo laag over de grond dat de raket erg lastig op te pikken is door radarsystemen. De door Duitsland en Zweden geproduceerde Taurus is kennelijk nog lastiger te detecteren. Hoffmann: “Het signaal dat de radar daarbij terugkrijgt, is niet groter dan een vogel. Ook kan een Taurus een u-bocht maken en zo achterlangs een doelwit verrassen.”

Hoewel Zelensky er deze week opnieuw om vroeg, lijkt de Taurus voorlopig niet onderweg. In Europa is Duitsland de belangrijke militaire bondgenoot van Oekraïne, maar Scholz is zeer terughoudend op dit vlak.

De bondskanselier wees er begin dit jaar op dat de kruisraket een bereik heeft van 500 kilometer en daardoor ook Moskou kan bereiken. Scholz lijkt dat als een te groot risico te zien en herhaalde maandag dat de Taurus-raketten in Duitsland blijven.

Overigens kan een Storm Shadow op papier zelfs iets verder komen dan een Taurus, namelijk 550 kilometer. Alleen de exportversie van deze raket heeft een bereik van 250 kilometer. Volgens Hoffmann heeft Oekraïne de variant gehad die ruim twee keer zo ver kan vliegen. “Die kan in theorie technisch beperkt zijn tot een bereik van 250 kilometer, maar volgens mij is deze voorwaarde alleen politiek opgelegd.”

Vooralsnog is het gissen naar de exacte voorwaarden die voor Oekraïne gelden om SCALP of ATACMS af te vuren op Rusland. Alleen achter de schermen door anonieme functionarissen wordt erover gesproken.

Voor Kyiv is het een belangrijke opsteker. Het biedt het leger de kans op dezelfde manier toe te slaan zoals Rusland dat in Oekraïne doet: een grote gecoördineerde luchtaanval met drones, kruisraketten en ballistische raketten van verschillende kanten tegelijk. “Daar is heel moeilijk tegen te verdedigen”, vertelt Hoffmann.

“Maar deze langeafstandsmiddelen gaan niet fundamenteel de stand van de oorlog veranderen in Oekraïens voordeel”, vervolgt hij. Omdat lang getreuzeld is in Washington heeft Rusland zich erop voor kunnen bereiden.

Ook brigadegeneraal en hoogleraar aan de Nederlandse Defensie Academie Han Bouwmeester en defensiespecialist van de Haagse denktank HCSS Peter Wijninga zeiden maandag desgevraagd dat de nieuwe raketten geen strategisch verschil maken dat de oorlog zal veranderen. “Voor een tegenaanval heb je meer vermogen nodig”, zei Bouwmeester.

Hoffmann: “We weten ook dat Rusland succes heeft gehad met het neerhalen van ATACMS. Bij aanvallen door Oekraïne op bezet gebied moesten acht raketten worden gelanceerd om te garanderen dat een doelwit werd geraakt.”

Uiteindelijk hangt volgens hem veel af van hoeveel raketten Oekraïne krijgt. En wat Donald Trump besluit als hij over twee maanden in het Witte Huis zit. Bondgenoten van de toekomstige president hebben openlijk hard uitgehaald naar Biden nadat hij dit soort raketaanvallen had goedgekeurd.