Gaswinning in Mozambique: ‘Nederland moet hier de stekker uit trekken’

• 

  Elles van Gelder

  correspondent Afrika

De Nederlandse staat moet opnieuw een besluit nemen over een investering in een omstreden gasproject van het Franse TotalEnergies in Mozambique. Het gaat om een herstart van de ontginning van een van de grootste gasbellen ter wereld. Vandaag wordt erover gepraat in de Tweede Kamer.

Op het programma in Den Haag staan ‘exportkredietverzekeringen’, het verzekeren van Nederlandse bedrijven bij projecten die risicovol zijn. Drie jaar geleden gaf Nederland zo’n verzekering af aan baggeraar Van Oord, die in opdracht van het Franse TotalEnergies in Mozambique wil gaan werken aan de aardgaswinning.

Afgesproken werd dat als het project misloopt, Van Oord een schadeloosstelling tegemoet kan zien van maximaal 1 miljard euro. Nederland verzekerde de klus via Atradius DSB, de vaste kredietverzekeraar van de staat, maar van baggeren kwam het niet.

In de week dat de steun werd gegeven, pleegde een lokale jihadistische groep een terroristische aanval op de stad Palma, in het hart van de gasindustrie van Mozambique. Naar schatting zo’n duizend mensen kwamen om het leven, personeel dat aan het project werkte, maar vooral burgers.

TotalEnergies schortte het project tijdelijk op, maar wil er nu weer aan de slag. Volgens Isabelle Geuskens van Milieudefensie, die het dossier al jarenlang zeer actief volgt, “had Nederland er nooit moeten zijn en moeten ze dat nu ook niet willen”.

“Dat geweld kwam niet uit de lucht vallen. Al voordat de exportkredietverzekering was afgegeven, hebben we gewaarschuwd voor mensenrechtenschendingen en burgerslachtoffers in het gebied”, zegt Geuskens telefonisch. “En sindsdien is er veel meer gruwelijks naar boven gekomen, niet alleen over geweld door jihadisten, maar ook door Mozambikaanse militairen.”

Een deel van wat er zich heeft afgespeeld in de afgesloten gasrijke regio Cabo Delgado werd dit jaar boven tafel gebracht door onderzoeksjournalist Alex Perry. Volgens hem was de terroristische aanval niet de enige massamoord.

“Na de aanval in 2021 huurde TotalEnergies onder meer Mozambikaanse militairen in om de operatie te beschermen. Ik heb veel ooggetuigen gesproken die me vertelden hoe deze militairen onschuldige burgers oppakten die ervan werden beschuldigd jihadisten te zijn. Ze werden opgesloten in containers bij de toegangspoort van TotalEnergies en daar gemarteld en vermoord. Er kwamen zo tientallen tot honderden mannen om het leven.”

Investeerders, privé en de staat, zitten in een moeilijke positie, meent Perry. “TotalEnergies zegt dat alles weer snel normaal was in Mozambique na die aanval, maar mijn onderzoek laat anders zien. En Total zegt geen weet te hebben van de containermoorden, ook al gebeurde het maandenlang, bij de toegangspoort van hun terrein. Ik zou niet in een land willen werken waar mogelijk oorlogsmisdaden zijn gepleegd.”

“Moet je staatsfinanciering geven als er zoveel tekenen aan de wand zijn dat het niet goed gaat?”, vraagt ook Geuskens van Milieudefensie zich af. Zowel Geuskens als Perry denkt dat het geweld kan oplaaien als het project weer op volle toeren gaat draaien. “Het veiligheidsprobleem is niet over”, zegt Perry. “Er is zo veel rijkdom in het land. Het jihadisme komt deels voort uit de ontevredenheid dat deze rijkdom niet wordt gedeeld door de corrupte Mozambikaanse overheid en de witte rijke European die het komen halen.”

Het Nederlandse ministerie van Financiën laat mede namens Atradius weten dat ze het onderzoek van journalist Perry kennen en alle signalen meewegen in de herbeoordeling.

Geuskens hoopt niet weer op wat ze een tunnelvisie noemt door de Nederlandse overheid. “Drie jaar geleden leek het erop dat Nederland wilde dat het project er hoe dan ook zou komen, omdat het goed zou zijn voor het bedrijfsleven. Ik hoop dat er wordt ingezien dat veiligheid niet alleen draait om de paar vierkante kilometer van het project, maar dat ze ook verantwoordelijk zijn voor wat er daaromheen gebeurt.”

Ook pleit ze voor verder onderzoek naar het geweld dat gepleegd zou zijn door de militairen. “Nederland moet zijn staatssteun uit dit project terugtrekken of in ieder geval de pauzeknop ingedrukt houden.”

Maar het intrekken van de afgegeven polis lijkt lastig. “Dat is mogelijk indien er sprake is van verzuim, aantoonbare nalatigheid of fraude door de verzekerde partij. Deze situatie is niet aan de orde,” zegt een woordvoerder van Financiën.