Opvang asielzoekers lastiger en duurder door kabinetsbeleid, zegt het COA

• Jorn Jonker

  politiek verslaggever

De opvang van asielzoekers wordt alleen maar lastiger en duurder door het huidige kabinetsbeleid. Dat heeft het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) vanochtend betoogd in een presentatie aan Tweede Kamerleden.

Het kabinet wil bijvoorbeeld de spreidingswet afschaffen, maar dat raadt het COA sterk af. Die wet werkt, zeiden COA-bestuurders Milo Schoenmaker en Joeri Kapteijns in de Kamer.

De twee rekenden aan Kamerleden voor dat de overheid veel goedkoper uit zou kunnen zijn met een spreidingswet. Door die wet worden gemeenten namelijk gedwongen om gewone asielopvangcentra te regelen. En die zijn veel goedkoper dan de plekken in de noodopvang.

Want bij noodopvang gaat het bijvoorbeeld om hotels of huisjes op vakantieparken die ingezet worden omdat er niet genoeg gewone asielopvang is. Of het gaat juist om locaties die veel minder luxe zijn, zoals sporthallen, maar die alsnog duurder uitvallen omdat ze maar korte tijd gebruikt mogen worden en dus voor relatief veel geld verbouwd moeten worden.

Het Rijk zou een miljard kunnen besparen als er ingezet wordt op beleid waarbij die noodopvang minder nodig is, rekende het COA voor. Momenteel kost een bewoner in de reguliere opvang 30.400 euro per jaar, terwijl een plek in de noodopvang gemiddeld 69.400 euro per jaar kost.

Kapteijns vatte het kabinetsbeleid op het gebied van financiën samen als “penny wise, pound foolish”. Nu geld willen besparen, terwijl de kosten daar later hoger van worden, is zijn kritische conclusie.

Dat het kabinet nu alvast een miljardenbesparing inboekt op de asielopvang in 2027, vindt het COA dan ook onverstandig omdat dat beleid de opvang op langere termijn duurder kan maken. De opvangorganisatie vraagt juist om beleid en genoeg geld waardoor er altijd 41.000 gewone asielopvangplekken beschikbaar kunnen zijn.

Dat zijn locaties die, na een verbouwing, ook door senioren of studenten bewoond kunnen worden. Dus mocht het kabinet het lukken om de instroom echt omlaag te krijgen, dan is dat geen weggegooid geld. Maar als er nu niet genoeg geld wordt uitgetrokken voor deze standaard hoeveelheid aan gewone opvangplekken, zoals het kabinet doet in de begroting, kunnen er straks toch weer te weinig van zijn. Dan zijn er wederom dure noodopvangplekken nodig, schetste het COA in de Kamer.

Momenteel zitten er bijna 20.000 statushouders in de asielopvang. Dat zijn dus mensen die al een verblijfsvergunning hebben gekregen en niet in de opvang horen, maar niet doorstromen omdat er niet genoeg woningen voor ze zijn.

Onder het kopje ‘wat helpt niet?’ noemde het COA in de presentatie aan de Tweede Kamer dan ook nóg een maatregel van dit kabinet. Namelijk het afschaffen van de verplichting voor gemeenten om huizen te regelen voor statushouders. Die zogenoemde taakstelling werkte al niet naar tevredenheid, maar nu krijgt het COA al signalen dat er nog minder wordt gebouwd voor statushouders. Waardoor er vrijwel geen uitstroom van bewoners is uit de asielopvang.

Het COA toonde begrip voor de politieke wens om statushouders geen voorrang te geven op sociale huurwoningen, want er is immers krapte voor iedereen. Maar ook die maatregel zorgt ervoor dat het nog moeilijker wordt in de asielopvang, legden de twee COA-bestuurders uit. Want ook dat beperkt de doorstroom van bewoners uit de asielopvang naar een gewone woning.

De opvangorganisatie vroeg ook om vaker betrokken te worden bij het maken van beleid en was er kritisch over dat de opvang van psychiatrische patiënten binnen de groep asielzoekers versoberd dreigt te worden.

Het betoog van de COA-bestuurders bracht SP-Kamerlid Van Nispen tot de conclusie: “De regering doet precies het tegenovergestelde van wat er volgens hen nodig is. Op alle fronten.”

Wat doet dat kabinetsbeleid met het moraal van de COA-werknemers, vroeg de SP’er. Schoenmaker zei daarop: “Die moraal is nog steeds goed, maar dat komt omdat die niet zit in de Haagse besluitvorming maar in het goed begeleiden van de mensen op de locaties.” Maar ook: “Wat niet wil zeggen dat er geen zorgen zijn.”

VVD-Kamerlid Rajkowski vroeg zich af of het COA de kosten van de noodopvang niet wat meer kan beteugelen, omdat ondernemers nu soms wel heel veel geld kunnen verdienen aan de verhuur van hun locaties. “Inmiddels krijgen we daar steeds meer grip op”, zei Schoenmaker over het sturen op de kosten. Dat komt volgens hem omdat het COA geleerd heeft, maar ook omdat er minder druk op de opvang zit dan eerder.

Het gesprek met het COA was bedoeld om de Kamerleden bij te praten over de stand van de uitvoering, zodat zij dat bijvoorbeeld kunnen gebruiken voor toekomstige debatten.