Politieke crisis geeft Zuid-Koreanen onzekerheid, maar leidt ook tot vastberadenheid

• Laura van Megen

  Correspondent China

Precies een week geleden werd Zuid-Korea wakker in een politieke storm. President Yoon Suk-yeol kondigde onverwachts de staat van beleg aan, die hij na een razendsnelle motie van het parlement weer introk. Het ergste leek voorbij, maar het einde was het zeker niet.

Honderdduizenden mensen waren afgelopen week op de been om te protesteren. In de winterse kou hielden ze ‘sit-ins’ en demonstraties om de parlementsleden te bewegen Yoon weg te stemmen.

Maar tevergeefs, want zijn partijgenoten boycotten de stemming. Yoon is nog steeds president en Zuid-Korea is nog steeds in de ban van deze politieke crisis. Hoe nu verder?

Op dit moment worden er drie paden tegelijkertijd bewandeld in Zuid-Korea om president Yoon weg te krijgen. De oppositie wil hem alsnog afzetten, de regeringspartij wil hem buiten spel zetten, maar niet afzetten, en de politie is met zijn eigen onderzoek bezig.

De oppositie vraagt vandaag een nieuwe afzettingsstemming aan, die volgens de wet binnen 72 uur moet plaatsvinden. Ze hopen dit keer wel genoeg aanwezigen te hebben. In totaal zijn er acht leden van Yoons partij nodig die meestemmen om hem af te zetten. Ook heeft de oppositie een Kameronderzoek ingesteld naar Yoons rol in de staat van beleg.

De vele demonstranten op straat steunen de wens van de oppositie om Yoon af te zetten. Volgens snel uitgevoerde opiniepeilingen is 70 procent van de Zuid-Koreanen voor een afzetting en is nog maar 13 procent tevreden over Yoons presidentschap. Of zoals een vakbondsleider zaterdagavond tegen de NOS zei: “Hoelang het ook duurt om hem af te zetten, er komt weer een democratische regering!”

De regeringspartij People Power Party wil Yoon niet afzetten, maar wel van hem af. De partij vreest dat een officiële afzettingsprocedure en een snel daaropvolgende presidentiële verkiezing de conservatieve partij zal laten instorten. Dat gebeurde eerder na de afzetting van president Park in 2016. Partijleider Han Dong-hoon wil dat Yoons vertrek op een “ordelijke” manier gebeurt, door hem bevoegdheden, maar niet zijn titel, af te nemen.

De oppositie vindt dit onacceptabel en ziet het als een nieuwe machtsgreep. Ditmaal niet door president Yoon, maar door zijn eigen partij. Ook levert dit voorstel een aantal bestuurlijke en staatsrechtelijke dilemma’s op. Bijvoorbeeld: wie geeft dan leiding aan het leger? Yoon heeft zelf nog niet op dit voorstel gereageerd.

Het derde pad is via de politie en justitie. De politie is gestart met een onderzoek naar president Yoon. Zijn kantoor is doorzocht en hij heeft een uitreisverbod. Ook is een aanklacht van rebellie niet uitgesloten.

Zelfs als de oppositie en regeringspartij falen in hun politieke manoeuvres om president Yoon weg te krijgen of op een zijspoor te zetten, kan hij dus alsnog aangeklaagd worden. In Zuid-Korea kan de leider van een rebellie de doodstraf krijgen.

Behalve President Yoon worden ook andere sleutelfiguren verantwoordelijk gehouden voor de mislukte staat van beleg. De politie heeft vandaag invallen gedaan bij een eigen politiekantoor in Seoul en van de politiewacht van het parlementsgebouw. Verschillende leden van Yoons staf zijn vorige week al afgetreden.

De afgetreden minister van Defensie Kim Yong-hyun zit in een gevangenis in Seoul. Hij zit vast op verdenking van opruiing. Dat is de aanklacht die ook president Yoon boven het hoofd hangt. Volgens persbureau Yonhap heeft Kim een zelfmoordpoging gedaan in zijn cel. Het hoofd van de gevangenis zei tijdens de parlementaire hoorzitting dat zijn toestand nu stabiel is.

Het was een emotionele week voor Zuid-Korea. Tijdens de demonstraties voerden ongeloof, woede, verdriet, en vastberadenheid de boventoon. Maar er was ook verslagenheid dat dit kon gebeuren in hun land.

Voor veel mensen bracht deze week herinneringen naar boven van vroeger. Pas halverwege de jaren 80 transformeerde Zuid-Korea van een dictatuur naar een presidentiële democratie. De vorige staat van beleg eindigde bloederig met een opstand in de stad Gwangju. In een confrontatie tussen het Zuid-Koreaanse leger en studenten lieten volgens schatting een paar honderd tot een paar duizend mensen het leven. Nog elk jaar op 18 mei wordt deze opstand herdacht.

De Zuid-Koreanen die we spraken waren eensgezind over de toekomst. We gaan niet terug naar die tijd, zeiden ze. Als straks het stof is neergedaald en president Yoon weg is via afzetting, zijspoor, of vervolging, maakt Zuid-Korea zich klaar voor een diepe reflectie over de stand van hun democratie.