Stokoude telescoop Dwingeloo vangt signaal op van 25 miljard kilometer

De vrijwilligers die de stokoude radiotelescoop in Dwingeloo bedienen, hebben een uniek signaal uit de ruimte ontvangen. Ze wisten de Voyager 1 te lokaliseren, een ruimtesonde die zich op bijna 25 miljard kilometer van de aarde bevindt. De sonde is op dit moment het verste en snelste door mensen gemaakte object onderweg in de interstellaire ruimte.

“Dit was hartstikke bijzonder, zeker voor amateurs zoals wij”, zegt Tammo Jan Dijkema van stichting Camras bij RTV Drenthe. Camras is de vrijwilligersorganisatie die de monumentale telescoop in de Drentse bossen onderhoudt en beheert.

De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA lanceerde de sonde Voyager 1 op 5 september 1977 met de bedoeling om de buitenste planeten van ons zonnestelsel in kaart te brengen. Nadat dat geslaagd was, verliet de sonde ons zonnestelsel. Hij staat op steeds grotere afstand van de aarde, nu dus op zo’n 25 miljard kilometer. Ter vergelijking: dat is tachtig keer op en neer van de aarde naar de zon. De sonde werkt en verzamelt ook nu nog wetenschappelijke data.

Bekijk hier een terugblik op de missie van de Voyagers:

De radiosignalen die de Voyager 1 af en toe naar de aarde stuurt, worden normaalgesproken opgevangen door de NASA zelf. De ruimtevaartorganisatie gebruikt moderne schotels van het zogenoemde Deep Space Network (DSN). Die schotels staan verspreid over de aarde in Goldstone, Canberra en Madrid en zijn geoptimaliseerd voor de hogere frequenties waarop de sonde ‘communiceert’ en hebben een diameter van 70 meter.

Maar nu wilden Tammo Jan Dijkema en zijn team het ook proberen met hun 68-jaar oude, 25 meter grote schotel in Dwingeloo. Dat ging niet vanzelf, want de telescoop is bedoeld om naar sterren en planeten te kijken, niet om de radiosignalen van ruimtesondes ver weg op te vangen.

“De telescoop is gebouwd in 1956, dat is nog voordat de ruimtevaart echt begon”, aldus Dijkema. De Spoetnik 1 was in 1957 de eerste kunstmatige satelliet die in een baan om de aarde werd gebracht. Dat moment wordt beschouwd als het begin van de ruimtevaart.

“Daarom moesten we een andere antenne op de telescoop zetten, zodat we op de juiste frequentie konden afstellen”, vervolgt Dijkema. “We moesten de baangegevens van de Voyager 1 opzoeken en kijken of het theoretisch gezien überhaupt mogelijk was om het signaal met deze telescoop op te pikken.”

“We hebben hier weken naartoe geleefd”, zegt Dijkema. Afgelopen zondag was het zover. Al voor zonsopgang reden hij en vijf andere vrijwilligers naar het monumentale gebouwtje aan de rand van natuurgebied het Dwingelder Veld. Na veel rekenen, wisten ze welke baan de ruimtesonde zou nemen en op welk moment hij een signaal zou afgeven, dat 23 uur later de aarde zou bereiken.

Maar toen nog gebeurde er aanvankelijk niets. “We zaten te kijken. Maar het signaal zat net niet op de frequentie waar we ’t verwachtten. In eerste instantie waren we dus teleurgesteld”, aldus Dijkema. Om daar nuchter aan toe te voegen: “We verplaatsten naar een andere frequentie. En daar bleek wel wat te zitten.”

De missie is dus geslaagd. Het signaal werd geregistreerd.

“We hebben het gevierd met een fles wijn”, zegt Dijkema. Hij moet nog wel een raadsel oplossen, want welke boodschap de Voyager 1 voor Dwingeloo had, is nog onduidelijk. “Je ziet een lijntje boven de paarse lijn uitpiepen. Wij kunnen alleen zien dát we iets hebben ontvangen, maar niet wat.”