NOS Nieuws•
Meer olie, “het einde van woke”, minder rechten voor migranten, gratie voor Capitoolbestormers: Donald Trump strooit met ‘executive orders’, ofwel presidentiële decreten, nu hij aan zijn tweede termijn als president van de Verenigde Staten is begonnen.
Gisteravond ondertekende de Republikein, uren na zijn inauguratie, meer dan veertig decreten en trok hij 78 decreten in die de afgelopen jaren waren uitgevaardigd door zijn Democratische voorganger Joe Biden.
De eerste decreten ondertekende Trump op het podium van de Capital One Arena in Washington, onder luid gejuich van het publiek. En dat was nog maar het begin: volgens Fox News heeft Trump voor het begin van zijn ambtsperiode 200 decreten klaarliggen.
Wat zijn presidentiële decreten?
Een presidentieel decreet is een opdracht van de president om beleid te gaan maken. Met een handtekening van de president onder een decreet beginnen ambtenaren met de uitvoering van de gestelde doelen. Die plannen hoeven dan niet meer langs het Congres, de Amerikaanse Eerste en Tweede Kamer, dat de wetten in het land schrijft.
Trump moet zich wel aan de wet houden. Is er voor een plan een wetswijziging nodig, dan moet het Congres die goedkeuren. En als er geld voor nodig is ook, want het Congres maakt de begroting voor het land. De Republikeinen hebben de meerderheid in beide kamers van het Congres.
“Alle decreten moeten wel passen binnen de lijnen van de wet, maar de president heeft wel wat ruimte”, zegt Amerika-deskundige Kenneth Manusama. “Trump probeert met de decreten een andere koers uit te zetten binnen de wet.”
In 2017 tekende Trump bij zijn aantreden als president ook veel decreten. Is er een verschil met toen?
Veel decreten komen dit keer rechtstreeks uit Project 2025, het plan dat door een conservatieve denktank is opgesteld. Dat plan was speciaal bedoeld om Trump een vliegende start te geven als hij zou worden herkozen als president.
Dat zie je ook aan de inhoud van de decreten, zegt Manusama. “Ze zijn kwalitatief beter dan in 2017, mensen met ervaring hebben ze geschreven. Bij de eerste termijn van Trump was het amateuristischer, nu zijn het ‘normale’, gedegen decreten. Het zijn er wel uitzonderlijk veel, maar dat geeft aan hoe goed alles was voorbereid. Hiermee wil de regering van Trump meteen resultaten laten zien.”
-
EPA
Na zijn inauguratie tekende Trump tijdens een drukbezocht evenement in de Capitol One Arena een aantal decreten -
Reuters
President Trump toont zijn handtekening onder een presidentieel decreet in een stadion in Washington
Dat is niet alleen voor de show, zegt Manusama. “Dat wordt vaker gezegd, maar daar ben ik het niet mee eens. Natuurlijk wil Trump aan de kiezers tonen dat hij resoluut van start gaat. Hij tekende de eerste decreten ook niet voor niets in de Capitol One Arena voor 20.000 mensen. Maar er wordt wel echt beleid gemaakt, al is niet alles even eenvoudig om uit te voeren.”
Welke decreten van Trump zijn makkelijk uitvoerbaar en welke niet?
“Het stoppen met bepaalde milieumaatregelen, zoals de VS terugtrekken uit het internationale klimaatverdrag van Parijs, is laaghangend fruit”, zegt Amerikanist Manusama. “Net als de vacaturestop bij de federale overheid. Ook veel andere decreten zijn een verplaatsing van prioriteiten. Dat is allemaal makkelijk door te voeren.”
Bij andere zaken ligt dat anders, zoals het schrappen van het recht op Amerikaans burgerschap voor kinderen van illegale immigranten en van niet-burgers bij geboorte in de VS. “Dat is hoogstwaarschijnlijk ongrondwettelijk”, zegt Manusama. “Maar daarom wordt er in het decreet ook gekeken naar vertragingsmechanismen en andere methoden om het verlenen van het burgerschap te ondermijnen.”
Ook de beoogde asielstop en vluchtelingenstop staan op gespannen voet met het asielrecht en internationaal recht, denkt Manusama. “Daar ga je waarschijnlijk gedoe mee krijgen. De vraag is dus ook of en hoe snel mensen rechtszaken beginnen tegen de plannen.”
Dat geldt mogelijk ook voor het schrappen van overheidsprogramma’s voor diversiteit, gelijkheid en inclusie. “Dat kan misschien leiden tot zaken waarbij de regering-Trump wordt beticht van discriminatie. Maar dat is mogelijk meer iets voor de langere termijn.”
Trump heeft decreten van Biden ingetrokken. Biden deed het omgekeerde toen hij in 2021 aantrad als president. Wat betekent het beleidsmatig voor de VS als presidenten steeds elkaars decreten verscheuren?
“Dat is vreselijk”, zegt Manusama. “Het is heel slecht voor het openbaar bestuur. Vergunningen worden voor vier jaar verleend en weer ingetrokken. Dat maakt het heel onvoorspelbaar en moeilijk uitvoerbaar voor het bedrijfsleven en de bevolking.”
Wat zegt het dat presidenten de afgelopen decennia dit toch meer zijn gaan doen?
“Het heeft alles te maken met hoe gepolariseerd Amerika is geworden”, vervolgt Manusama. Omdat president Obama niet veel gedaan kreeg in het Congres, ging hij decreten uitvaardigen. Dat hebben Biden en Trump daarna ook steeds meer gedaan.”
Een decreet was ooit een laatste redmiddel voor een president voor als de onderhandelingen met het Congres waren mislukt. Dat is nu anders.
“Het gaat om het behalen van resultaten voor de kiezers en de beperkte tijd waarin die resultaten moeten worden behaald”, zegt Manusama. “Dan geeft een handtekening van de president meer voldoening dan iets door het Congres proberen te krijgen.”
