Trump zet de strijd tegen belastingparadijzen op losse schroeven

• Charlotte Boström

  Redacteur Economie

President Trump heeft niet alleen direct gedreigd met nieuwe importtarieven, ook zet hij meteen internationale afspraken die belastingontwijking moeten tegengaan op losse schroeven. Hij wil uit een akkoord stappen dat ertoe moet leiden dat bedrijven overal ter wereld minimaal 15 procent belasting betalen. Hier doen 139 landen aan mee.

De Amerikaanse overheid zal binnen twee maanden een lijst met strafmaatregelen opstellen, gericht op landen die vasthouden aan het belastingverdrag. Volgens economen kan dit wel eens het einde zijn van de mondiale strijd tegen bedrijven die belastingvrij winst willen maken.

Het doel van het akkoord is om internationale belastingontwijking door bedrijven tegen te gaan. Een belangrijk onderdeel is dat alle aangesloten landen minimaal 15 procent belasting moeten heffen op de winsten van grote bedrijven. Zo willen overheden voorkomen dat bedrijven door creatieve boekhouding of het verhuizen van het hoofdkantoor naar een belastingparadijs weinig of helemaal geen belasting betalen.

Het verdrag bestaat uit een lange reeks maatregelen die stapsgewijs worden ingevoerd in de landen die meedoen. Dat geldt ook voor de EU en dus ook Nederland.

Volgens het Witte Huis gaan de mondiale belastingregels ten koste van de Amerikaanse concurrentiekracht en soevereiniteit. “Ze beperken daarnaast het vermogen om belastingbeleid te voeren dat in het belang is van Amerikaanse bedrijven en werknemers.”

Dit past helemaal in de jarenlange Trump-campagne om Amerika op één te zetten, ziet Daniel Smit. Hij werkt bij adviesbureau EY en is daarnaast bijzonder hoogleraar belastingheffing aan de Universiteit van Amsterdam. “Trump wil het binnenlandse bedrijfsleven zo goed mogelijk faciliteren en dat houdt in zijn optiek in dat er geen minimumbelastingen moeten zijn. Hij wil dat andere landen van de winsten van Amerikaanse bedrijven afblijven, en wee het land dat daar niet in meegaat.”

Het belastingakkoord is daarbovenop uitermate ingewikkeld. Zelfs in Nederland zijn er niet genoeg fiscalisten die dit goed onder de knie hebben, zegt Irene Burgers. Ze is hoogleraar Internationaal en Europees belastingrecht aan de Rijksuniversiteit van Groningen. “Het gaat om een lange lijst nieuwe regels die veel administratie met zich meebrengen voor overheden. Trump wil een slank overheidsapparaat en niet te veel administratie voor bedrijven.”

Wat gebeurt er nu met het belastingakkoord?

Tot nu toe blijven alle andere aangesloten landen gecommitteerd aan het verdrag, maar de implementatie van de wetgeving is nog lang niet klaar.

En als een land dan eenmaal op het punt is gekomen dat het bijvoorbeeld winstbelasting wil heffen op Amerikaanse bedrijven, kan dat nadelige gevolgen hebben. “De verwachting is wel dat dit zal stuiten op vergeldingsmaatregelen vanuit het Witte Huis”, zegt Arjen Lejour, hoogleraar belastingen aan de Tilburg University en onderzoeker bij het CPB.

Dat de VS uit het verdrag stapt ondermijnt de draagvlak om wereldwijd belastingontwijking tegen te gaan, denkt Lejour. “Vooral EU-landen zijn tot nu toe bezig geweest om de regels om te zetten in nationale wetgeving en de verwachting was dat andere landen zouden volgen. Dat gaat nu niet zo snel gebeuren. Dit zou ook wel het einde van het hele verdrag kunnen zijn.”

Wat zijn de gevolgen voor Europa en Nederland?

De economen vrezen voor een handelsoorlog. Als de EU vasthoudt aan het internationale belastingverdrag zal de VS reageren met nieuwe importheffingen of een eigen winstbelasting op Europese bedrijven die werkzaam zijn in de VS. Dat leidt tot hogere prijzen op producten uit andere werelddelen, zowel in Europa als in de VS.

Toch is dit niet helemaal zeker, denkt douanespecialist Martijn Schippers, verbonden aan advieskantoor EY en de Erasmus Universiteit. De grote passen van Trump kunnen ook gezien worden als een manier om een onderhandeling voor te bereiden, ziet hij.

Schippers wijst erop dat Frankrijk tijdens de vorige regeerperiode van Trump een belasting op digitale diensten wilde invoeren die vooral Amerikaanse techbedrijven zou raken. Trump dreigde daarop met heffingen op Franse wijn en kaas. Nadat de Franse belasting van tafel ging, was er ruimte voor onderhandelingen tussen de landen.

“Als je tien stappen vooruit zet, is het moeilijk voor de wederpartij om helemaal zijn zin te krijgen”, legt hij uit. “Zo probeert Trump de status quo te ontwrichten om in een betere onderhandelingspositie te komen.”