Afgesloten van Russisch gas wachten inwoners van Transnistrië op een oplossing

• 

  Christiaan Paauwe

  correspondent Midden- en Oost-Europa

Drie grote, rood-witte schoorstenen doemen op in de verte. Alleen uit de middelste komt nog rook. Het is dé energiecentrale van Transnistrië, de zelfverklaarde pro-Russische republiek in het oosten van Moldavië. De rook is van de steenkoolreserves die opgemaakt worden om nog wat stroom op te wekken.

Want sinds begin dit jaar is de regio afgesloten van Russisch gas, wat in heel Moldavië een gascrisis heeft veroorzaakt. Tienduizenden huishoudens in Transnistrië zitten zonder verwarming en grote delen van de dag zonder stroom. In de rest van Moldavië zijn de energieprijzen verdubbeld.

Bovendien zijn er zorgen dat er een humanitaire crisis uitbreekt als straks ook de stroom wegvalt in Transnistrië. De tijd dringt, en ondanks het bondgenootschap met Rusland moet de republiek nu overwegen hulp te accepteren van de EU en Moldavië.

Transnistrië is een gebied zo groot als de provincie Noord-Holland en een Russische pion op het geopolitieke schaakbord. De zelfverklaarde republiek ligt tussen Oekraïne en de rest van Moldavië – allebei landen die juist een pro-Europese koers verkozen hebben. Transnistrië huisvest een paar duizend Russische militairen en is de afgelopen tientallen jaren met feitelijk gratis gas uit Rusland overeind gehouden.

“Het is zwaar nu, maar we houden het vol”, zegt de gepensioneerde Vasya. Met de fiets in de hand wandelt hij over een zandweggetje in een dorpje vlakbij de centrale. Zoals veel mensen in de kleine dorpjes komt hij de winter door met zijn houtkachel. “Het is allemaal de schuld van Zelensky.”

Vanwege de oorlog besloot Kyiv vanaf dit jaar geen Russisch gas meer door te laten over eigen grondgebied, wat ook in landen als Slowakije en Hongarije gevoeld wordt. Er zijn andere routes om het gas in Transnistrië te krijgen. Maar Rusland greep het moment aan om geld te eisen van Moldavië voor wat Moskou ziet als niet-betaalde gasleveringen aan Transnistrië. Iets wat Moldavië tegenspreekt.

Inwoners die in appartementen wonen met stadsverwarming, hebben de grootste problemen. Die hebben geen houtkachels en kunnen hun woningen alleen met elektrische kachels opwarmen. Maar er is slechts een paar uur per dag stroom.

Ook bij het gezin van Rodika. Vanwege de crisis gaan haar vier dochters sinds Kerstmis niet meer naar school. “Vooral ’s nachts is het zwaar, wanneer de kinderen wakker worden in het donker en het koud is”, zegt ze. “Maar ze zeggen dat er een oplossing komt, dus daar wachten we op.”

Het gezin probeert het huis zo goed en zo kwaad als het gaat warm te houden:

Door de energiecrisis kampt Transnistrië met allerlei brandjes door technische problemen, kortsluiting en andere ongelukken. Meerdere mensen zijn omgekomen door koolstofmonoxidevergiftiging van een gasbrander.

In de tussentijd probeert de regering in de Moldavische hoofdstad Chisinau een oplossing te vinden. Door de hoge gasprijzen in de rest van Moldavië keldert namelijk ook de populariteit van de partij van de pro-Europese president Sandu, die onlangs een tweede termijn won en via een referendum de EU-ambities van Moldavië vastlegde in de grondwet. Hoe langer de crisis voortduurt, hoe groter de kans dat pro-Russische partijen het straks weer voor het zeggen krijgen in het land.

De Moldavische regering besloot een eerste kleine gaslevering aan te bieden voor wat eerste hulp, die werd geaccepteerd door Transnistrië. De afgelopen dagen kwamen Brussel en Chisinau met een verdergaand voorstel: het tijdelijk leveren van gratis gas voor de centrale. Daarmee zou het belangrijkste instrument voor de Russische grip op de regio wegvallen. Het is alleen zeer de vraag of Moskou het Transnistrië toestaat om op het voorstel in te gaan.

Overal in de regio hoor je de hoop dat Moskou toch weer te hulp zal schieten. “Ik wil absoluut verder met Rusland. Dat is 100 keer beter”, zegt een man op straat. “Rusland zal ons altijd helpen.” Buiten een supermarkt steekt een jongen een sigaret op. Of toenadering tot Moldavië mogelijk is gezien de huidige crisis? “We kunnen echt niet op Moldavische hulp rekenen. Ze beschouwen ons hier als terroristen.”