Australische wereldprimeur: verbod op sociale media voor kinderen tot 16

• 

  Meike Wijers

  correspondent Australië

Het Australische verbod op sociale media voor kinderen en jongeren tot 16 jaar is een feit. De Senaat heeft het wetsvoorstel op de laatste dag van het parlementaire jaar in Australië goedgekeurd. Australië is het eerste land ter wereld waar de overheid leeftijdsbeperkingen voor sociale media oplegt.

“We hebben geluisterd naar de wanhoopskreten van ouders met kinderen die lijden onder sociale media”, zei Labor-senator en voorvechter van de wet Jenny McAllister.

Platforms zoals Facebook, Instagram, TikTok, X en Snapchat moeten de leeftijdsgrens invoeren en controleren. Als de bedrijven niet voorkomen dat kinderen op hun platformen terechtkomen, kunnen ze boetes krijgen tot omgerekend zo’n 31 miljoen euro.

De maatregel geldt niet voor chatapps als Whatsapp, maar het is de strengste sociale mediawet ter wereld. Zelfs als een kind jonger dan 16 jaar al een account en toestemming van ouders heeft, moet het account worden verwijderd. De verantwoordelijkheid voor het handhaven van de wet ligt bij de bedrijven. Ouders of kinderen die de wet omzeilen, worden niet gestraft.

In Australië gebruikt zo’n 97 procent van de tieners sociale media. Gemiddeld hebben ze accounts bij vier platforms en ze horen bij de actiefste gebruikers ter wereld. Maar de risico’s zijn volgens premier Anthony Albanese inmiddels welbekend. Hij noemde voorbeelden zoals een laag zelfbeeld, pesten, (vrouwen)haat en zelfdoding.

“Te vaak zijn sociale media helemaal niet sociaal. Dat weten we. In werkelijkheid schaadt het onze kinderen. Dat moet afgelopen zijn”, zei hij deze week. Volgens een recente peiling van onderzoeksbureau YouGov is 77 procent van de Australische bevolking het eens met een verbod.

Veel jongeren denken er anders over. “Ik ben afhankelijk van sociale media. Als het verboden wordt, weet ik niet wat ik met mezelf aan moet”, zegt Ruby (15). Ze komt net uit school in Randwick, een wijk in Sydney. Haar vriendin Ria (15) is het met haar eens. “Heel veel kinderen van mijn leeftijd zitten op sociale media, dit is hoe we met elkaar communiceren. Het verbieden, schaadt onze mentale gezondheid juist.”

Sociale mediabedrijven krijgen een jaar om zich voor te bereiden, dan wordt de wet van kracht. Het is nu nog niet duidelijk hoe de leeftijd van kinderen veilig gecontroleerd kan worden. Veel voorstellen stuiten op weerstand vanwege zorgen om de privacy. Om die te waarborgen, zouden gebruikers niet verplicht mogen worden om hun gegevens met de platformen te delen. Onderzocht wordt nu hoe het dan wel moet, met bijvoorbeeld gezichtsherkenning of vingerafdrukken. De resultaten van dit onderzoek worden in september 2025 verwacht.

Volgens de Meta, het moederbedrijf van Facebook en Instagram, en Alphabet, het moederbedrijf van Google, was dat reden genoeg om de wet uit te stellen, tot het onderzoek naar leeftijdsverificatie afgelopen is. Elon Musk’s platform X stelt dat de wet de mensenrechten van kinderen schendt, zoals de vrijheid van meningsuiting. Maar die kritiek is vergeefs geweest.

De mediaplatforms zijn niet de enigen die kritiek hebben. “Deze wet maakt sociale media niet veiliger voor jongeren”, stelde senator Sarah Hanson-Young van de Groenen tijdens het debat in de Senaat. Ze vindt dat er meer aandacht moet gaan naar het voorkomen van gevaar online, zoals pestgedrag.

Veel deskundigen vinden dat de positieve invloed van sociale media te snel opzij is geschoven. Sociale media zijn volgens hen van groot belang voor kwetsbare kinderen en minderheidsgroepen. Kinderen die op afgelegen plekken wonen in Australië zouden geïsoleerd kunnen raken en moeilijker hulp kunnen krijgen als ze geen toegang hebben tot sociale media.

Sommige kinderen snappen wel dat het verboden wordt. “Op school leren we over de gevaren online, maar het dringt volgens mij vaak niet echt door. Dus zo’n verbod is goed”, zegt Felix (11). Hij is net klaar met de schooldag en staat samen met een paar klasgenoten bij de bushalte waar ze zo opgehaald worden. “Maar ik snap niet hoe ze het gaan handhaven, want je kunt toch gewoon liegen over je leeftijd”, vraagt hij zich af.

Ook deskundigen vragen zich af of een verbod kinderen echt tegenhoudt. Zo zouden ze via een VPN-netwerk hun online identiteit kunnen verbergen. “Ik heb een VPN op mijn telefoon, dan ga ik er gewoon op die manier op”, zegt Aiden (15). Hij ziet de nieuwe wet als een grote onrechtvaardigheid. “Ik werk achttien uur per week bij McDonalds, en als ik thuis kom wil ik gewoon op sociale media kunnen. Ik gebruik Snapchat om met m’n vrienden te praten. Een verbod doet meer kwaad dan goed.”