NOS Nieuws•
-
Chiem Balduk
correspondent Duitsland
-
Chiem Balduk
correspondent Duitsland
Over vier weken gaat Duitsland naar de stembus. Ruim een half jaar eerder dan gepland, door de val van de zogeheten stoplichtcoalitie van SPD, Groenen en de liberale FDP. Posters worden opgehangen, op markten wordt geflyerd en politici laten proefballonnen op. De Winterwahlkampf is losgebarsten.
De christendemocratische CDU/CSU gaat ruimschoots aan kop in de peilingen. De partij scoort met een conservatieve, rechtse lijn. Van bijna alle standpunten van oud-leider Angela Merkel is afstand genomen: de partij staat nu voor een harde lijn wat betreft asiel en migratie, de bouw van kerncentrales en het opvoeren van wapensteun aan Oekraïne.
Naast migratie is de slechte staat van de economie een belangrijk verkiezingsthema. De CDU/CSU belooft belastingverlaging voor bedrijven en de middenklasse, om daarmee de economie aan te zwengelen, en tegelijk vast te houden aan een beperkte staatsschuld. Vaag blijft hoe de partij alle plannen wil betalen, maar toch vertrouwen veel kiezers het onderwerp economie de partij toe.
Gegarandeerd verkiezingssucces, zou je denken, maar er is één groot risico: de christendemocratische kandidaat voor het kanselierschap, Friedrich Merz, is erg impopulair. Kiezers omschrijven hem als arrogant, elitair en afstandelijk.
Andere partijen hopen daarom dat er nog veel kan schuiven in de peilingen. Het team van bondskanselier Scholz hoopt op een herhaling van 2021, toen de SPD in de laatste weken van 15 naar 25 procent groeide, ten koste van CDU/CSU.
Een belangrijk verschil met toen is dat ook Scholz zeer impopulair is. Het geruzie in de regering en de economische malaise worden hem aangerekend. Toch is hij de meest geschikte persoon om de partij te leiden, zegt hij tijdens een campagnebijeenkomst tegen de NOS. “Wij hebben de beste oplossingen, zoals investeringssubsidies en het omlaag brengen van energiekosten. En dat zonder te bezuinigen op de zorg, pensioenen of infrastructuur.”
Scholz probeert zich als de anti-Trump te presenteren, als de beschaafde, rechtsstatelijke leider van Europa. Na Trumps territoriale claims op Groenland en het Panamakanaal diende hij, opvallend openlijk, Trump van repliek.
Met Amerikascepsis als verkiezingsthema treedt hij in de voetsporen van zijn verre voorganger Gerhard Schröder, die aan populariteit won door zich tegen de VS te keren ten tijde van de Irakoorlog.
Ook zet Scholz in de verkiezingscampagne de steun aan Oekraïne in. Eerder beschuldigde hij de ontslagen minister van Financiën Lindner (FDP) van het blokkeren van Oekraïnesteun omdat hij aan een strakke begroting vasthield.
Nu houdt hij zelf een steunpakket van 3 miljard tegen, omdat het geld er niet zou zijn. Er wordt volgens hem “met de grootste intensiteit tegen het Duitse volk gelogen” over de financiering.
Onder de kiesdrempel
Het is een keiharde aanval op zijn coalitiepartner, de Groenen. Die partij ontwikkelde zich tot de grootste voorvechter van steun aan Oekraïne. De voormalig pacifistische partij is op meer vlakken veranderd: onder kanselierskandidaat Habeck heeft de ‘realistische’ vleugel de overhand gekregen, met iets minder nadruk op klimaat. Als enige coalitiepartij komen ze redelijk ongeschonden uit de regering.
Hoe anders is dat voor de FDP, die verantwoordelijk wordt gehouden voor de val van het kabinet. De liberalen moeten vechten voor hun aanwezigheid in de Bondsdag en komen in de peilingen nu net onder de kiesdrempel van 5 procent. Ook Die Linke en de nieuwe eenvrouwspartij rond Sarah Wagenknecht peilen rond ‘die Fünfprozenthürde’.
In deze video leer je waar alle partijen en hun leiders voor staan:

Duiters gaan bijna stemmen, wat (en wie) valt er te kiezen?
Of die partijen net wél of net niét de Bondsdag in komen, is cruciaal voor de coalitie-opties. Die zijn beperkt door de verwachte groei van de rechts-radicale AfD. Volgens de peilingen kan die doorgroeien naar een historische 20 procent, maar alle andere partijen sluiten samenwerking met de AfD uit.
De partij is de afgelopen tijd radicaler geworden, gesteund door verkiezingssucces in Oost-Duitsland. Een omstreden term als ‘remigratie’ is nu gemeengoed geworden. Ook wil de partij uit de EU stappen. Verder bepleit ze belastingverlichting voor vooral grootverdieners.
Hete fase
AfD hoopt meer genormaliseerd te worden. Het taboe om je achter de AfD te scharen, wordt minder. De partij hoopt op een Oostenrijk-scenario: daar bleek een coalitie zonder AfD-bondgenoot FPÖ onhaalbaar, waarna de partij alsnog mocht formeren. Vroeg of laat zal de zogeheten ‘Brandmauer’ vallen en moeten (vermoedelijk) de christendemocraten met hen in zee, hoopt de AfD.
Volgens onderzoeksbureau Forsa zijn AfD-kiezers het meest zeker over hun stem. Juist bij de middenpartijen weten veel kiezers nog niet wat ze gaan stemmen, of ze overwegen om thuis te blijven, mede door de impopulariteit van de politieke leiders. Daarmee is de verkiezingsstrijd nog lang niet beslist. De hete fase van de campagne is begonnen.