Bezuinigen, huurstijging beperken en accijns, wat wil politiek met hoge inflatie?

• 

  Emma Jackson

  Politiek verslaggever

• Guus Dietvorst

  Politiek redacteur

De inflatie is in Nederland hoger dan in omliggende landen, bleek deze week (4,1 procent tegenover 2,4 gemiddeld in de eurozone). En dus is het volgens De Nederlandsche Bank (DNB) nu ook aan politici en bestuurders om hier wat aan te doen.

Politici in Den Haag beamen allemaal dat dit van belang is, omdat de hoge inflatie de koopkracht van burgers raakt. Maar ze kijken nog heel verschillend naar de oplossing.

En wat blijft er dan over van de kabinetsbelofte om wat te doen aan bestaanszekerheid? Minister Van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gaat er nog altijd van uit dat de koopkracht dit jaar “bescheiden omhoog gaat”, dankzij ingrepen in onder meer de inkomstenbelasting en het kindgebonden budget en de stijgende lonen.

Maar afhankelijk van wat de inflatie de rest van het jaar doet, is het maar de vraag wat daarvan terechtkomt.

Een hoge inflatie betekent dat de prijzen het afgelopen jaar bovengemiddeld hard zijn gestegen. Het leven wordt duurder en dat merkt iedereen. De accijnzen op alcohol en tabak, de stijgende huren en de hogere energieprijzen dragen daar allemaal aan bij.

De Europese Centrale Bank remt de inflatie door de rentes te verhogen. “Die remkracht is op dit moment voldoende voor de EU als geheel”, zegt DNB-president Knot. “Maar onvoldoende voor Nederland.”

Knot kijkt dan ook nadrukkelijk naar Den Haag. “Binnenlandse beleidsmakers moeten geen olie op het vuur gooien.” Dat houdt in dat het kabinet, volgens Knot, niet te veel geld moet uitgeven. Want nieuwe uitgaven kunnen prijzen van goederen en diensten verder omhoog jagen.

Dat is ook wat het kabinet zich voorneemt. Of in de woorden van Van Hijum: “verantwoordelijk omgaan met de financiën”. “Dat betekent lagere overheidsuitgaven, zoals we dat ook hebben afgesproken. Daar zetten wij deze kabinetsperiode op in.” Ook minister van Financiën Heinen waarschuwt voor extra uitgaven.

Nieuwsuur-econoom Mathijs Bouman over de hoge inflatie:

De coalitiepartijen hebben dat dan wel afgesproken, ze kijken er ieder op hun eigen manier naar. VVD-Kamerlid De Vries benadrukt het belang van “verantwoord kijken naar lagere overheidsuitgaven”, bezuinigen dus.

NSC en BBB hebben andere speerpunten. BBB-Kamerlid Vermeer wil wel kijken of de uitvoeringskosten van de overheid omlaag kunnen, maar waarschuwt tegelijk dat er niet te streng gerekend moet worden. Ook volgens NSC’er Idsinga moet “de overheid zich niet verder kapot bezuinigen”. Zijn partij vindt dat er de afgelopen jaren “veel te pessimistisch is geraamd, waardoor noodzakelijke investeringen achterwege bleven”.

Hoe de grootste regeringspartij PVV hier precies instaat, is niet duidelijk. De partij heeft niet gereageerd op vragen van de NOS.

Knot van DNB waarschuwt ook voor hard stijgende lonen. Hogere lonen voor werknemers worden door werkgevers doorberekend in de prijzen van hun producten of diensten.

Het ministerie van Financiën zegt dat de grootste loongroei “achter de rug lijkt”. Maar Knot doet desondanks een oproep aan politiek, werkgevers en werknemers om de groei te beperken tot inflatie plus 1 procent. “De gewenste versterking van de koopkracht kunnen we beter uitspreiden over een langere periode”, zegt de centrale bankier.

Vermeer van BBB vraagt zich af of dat zelfs niet te veel is in sectoren waar “al een inhaalslag is gemaakt”. Andere coalitiepartijen laten zich daar niet over uit.

De linkse oppositie ziet dat in ieder geval anders. SP en GroenLinks/PvdA vinden juist dat te veel gekeken wordt naar lonen. “Winsten en prijzen stuwen de inflatie”, vindt SP-partijleider Dijk. “En lonen hebben juist in de afgelopen jaren een achterstand opgelopen.”

GroenLinks/PvdA-Kamerlid Van der Lee wijst erop dat de hoge inflatie voor een aanzienlijk deel is veroorzaakt door de huurstijging van afgelopen jaar. “Dit kabinet staat de hoogste huurstijging in 30 jaar toe en jaagt daarmee de hoge inflatie aan.”

Ook dit jaar kunnen de huren weer flink stijgen. “Wij zijn ervoor de huren te bevriezen en uiteindelijk te verlagen”, zegt Dijk. Ook op andere prijzen kan de overheid invloed uitoefenen, betoogt de SP. Dijk pleit bijvoorbeeld voor prijsregulering van essentiële boodschappen en het afschaffen van btw op gezonde producten.

Zo ver zijn coalitiepartijen niet, maar toch wordt ook daar nagedacht over de huren. Idsinga (NSC) en Vermeer (BBB) willen bekijken hoe de huren minder kunnen stijgen. Maar hoe of wat, daar doen ze nog geen uitspraken over.

En ook zij zeggen bezorgd te zijn over zogenoemde verbruiksbelastingen zoals accijnzen en btw die prijzen verder opstuwen. Voor het schrappen van de btw-verhoging op sport en cultuur moet de komende tijd in Den Haag nog een alternatief gezocht worden.

SP en GroenLinks/PvdA pleiten verder voor het indammen van winsten van grote bedrijven als recept tegen inflatie. Van der Lee: “Wat niet helpt, is extra geld de economie in pompen voor rijke mensen en (buitenlandse) aandeelhouders die het niet nodig hebben, zoals dit kabinet keer op keer doet.” Belastingvoordelen voor grote bedrijven zouden daarmee wel wat minder kunnen, vindt hij.

Vijlbrief van oppositiepartij D66 noemt het feit dat het kabinet extra geld uittrekt om het eigen risico in de zorg te verlagen onverantwoord. Hij zegt graag mee te denken over alternatieven.

VVD-Kamerlid De Vries houdt zich nog op de vlakte. Ze wijst op een analyse van het kabinet van de te hoge inflatie en mogelijkheden om die aan te pakken. Die komt volgens haar begin dit jaar. “Dus dat wachten we af.”

Voor politiek Den Haag is er op financieel vlak dus genoeg om over te steggelen. De SP hoopt op steun van de coalitie voor een debat over de hoge inflatie, komende week.

Los daarvan maakt het hoge inflatiecijfer de financiële puzzel die gelegd moet worden in aanloop naar de Voorjaarsnota, de tussentijdse bijstelling van de overheidsfinanciën, er in ieder geval niet makkelijker op.