Charles bezoekt Australië, republikeinse beweging hoopt op ‘afscheidstournee’

• 

  Meike Wijers

  correspondent Australië

Koning Charles en koningin Camilla landen vandaag in Australië voor een zesdaags bezoek. De laatste keer dat de Australiërs bezoek kregen van hun staatshoofd is dertien jaar geleden; toen was het nog koningin Elizabeth. Door het koninklijke bezoek laait de discussie onder de bevolking weer op: moet Australië een republiek worden, of onderdeel blijven van het Gemenebest met de Britse vorst aan het hoofd?

Peilingen geven een wisselend beeld. Een recente peiling van het Australische mediabedrijf News Corp stelt dat 45 procent de monarchie steunt, 33 procent voor een republiek is en de rest geen voorkeur heeft. Maar uit een peiling van de Australische republikeinse beweging ARM komt naar voren dat 60 procent van de bevolking liever een Australisch staatshoofd heeft dan de Brit Charles en dat 92 procent in principe openstaat voor een Australische republiek.

Een meerderheid van de Australische bevolking, die een overwegend Britse achtergrond heeft, hecht nog aan het koningshuis. Maar de demografische samenstelling van het land is de afgelopen jaren enorm veranderd. Het land is inmiddels heel multicultureel en veel mensen met verschillende achtergronden hebben geen band met het koningshuis. Volgens de peiling van de Australische republikeinse beweging weet 40 procent van de bevolking niet eens dat koning Charles het staatshoofd is.

Ook de inheemse bevolking staat kritisch tegenover de Britse kroon. Voor hen staat het koningshuis symbool voor het grote leed dat hun sinds de kolonisatie van hun land is aangedaan. Leiders van Aboriginals en van de inwoners van de Straat Torreseilanden hebben Charles opgeroepen excuses te maken voor het koloniale verleden. Ze willen ook herstelbetalingen. De koning heeft vooralsnog niet gereageerd op hun verzoek.

Het is geen verrassing dat de bestemming van zijn eerste grote internationale reis sinds zijn kankerdiagnose, begin dit jaar, Australië is. Charles heeft een bijzondere band met het land. Op zijn 17e studeerde de jonge prins een half jaar aan een prestigieuze school in Geelong, in de buurt van Melbourne. In de jaren daarna kwam hij vaak terug, dit wordt zijn zeventiende bezoek.

Even leek de reis vanwege Charles’ kankerdiagnose niet te kunnen doorgaan. Sinds februari ondergaat hij chemotherapie. Welke vorm van kanker de 75-jarige koning heeft, is niet bekendgemaakt. Zijn gezondheid is ook de reden dat het een vrij vluchtig bezoek is. De koning pauzeert zijn behandeling voor de reis.

Toch krijgt hij in Australië door sommigen een lauwe ontvangst. Charles en Camilla worden ontvangen door premier Albanese, een uitgesproken voorstander van een Australische republiek, al is niet de verwachting dat de premier daar een punt van gaat maken tijdens het bezoek.

Voor andere politici is het koninklijke bezoek geen prioriteit. Geen enkele van de zes leiders van Australische deelstaten is aanwezig bij een officiële receptie in de hoofdstad Canberra vanwege “andere verplichtingen”. De Australische Monarchie Vereniging spreekt van een “klap in het gezicht” van de koning.

Het is niet voor het eerst dat er discussie is over de toekomst van de monarchie in Australië. 25 jaar geleden werd een referendum gehouden over de toekomst ervan. In de jaren daarvoor leek er een meerderheid voor te zijn, maar uiteindelijk stemde 54,9 procent van de bevolking tegen.

Toch bleef het koningshuis omstreden. Dat heeft deels te maken met een opmerkelijk moment in de Australische geschiedenis: het ontslag van de premier door de vertegenwoordiger van de koningin in 1975. De toenmalige Australische premier Whitlam werd ontslagen door gouverneur-generaal Kerr, de vertegenwoordiger en plaatsvervanger van de Britse vorst in Australië. Dat leidde tot een constitutionele crisis en is nog steeds een van de meest controversiële gebeurtenissen uit de Australische politieke geschiedenis.

In 2020 werden de brieven tussen Kerr en het koninklijk huis openbaar gemaakt. Daaruit bleek onder meer dat de toenmalige prins Charles hem in 1976 een steunbetuiging stuurde, vier maanden na het ontslag. “Geef de moed niet op”, schreef de troonopvolger aan Kerr over de ontstane ophef. “Je hebt een goed en moedig besluit genomen.” Dit wordt Charles in Australië nog altijd aangerekend.

Maandag ontmoet de koning zijn onderdanen bij het Australische oorlogsmonument in Canberra. Dinsdag kunnen mensen hem zien bij het beroemde Opera House in Sydney. Het is nog onduidelijk hoeveel mensen erbij zullen zijn.

De Australische republikeinse beweging heeft aangekondigd een ludiek protest te houden. Als het aan de republikeinen ligt, is dit Charles’ afscheidsbezoek. In een ludieke campagne wordt de koninklijke familie gepresenteerd als een oude rockband die een laatste tournee maakt.

Hier zie je het campagnespotje: