NOS Nieuws••Aangepast
In reacties onder Instagramberichten worden gifjes gedeeld van vrouwen in bikini. Achter deze berichten gaat een netwerk schuil van een cybercrime-bende, zeggen experts. Het vermoedelijke doel: gebruikers oplichten en nieuwsmedia ondermijnen.
Jongerenplatform NOS Stories merkte dat er de laatste tijd steeds vaker gifjes verschijnen tussen de reacties onder nieuwsvideo’s op het Instagramkanaal. “Opvallend, want de mogelijkheid om met gifjes te reageren is uitgeschakeld,” zegt Stef Snakkers, socialemediacoördinator bij NOS Stories.
“Ook bij andere nieuwskanalen op Instagram zien we vergelijkbare reacties terug. We hebben Meta, het bedrijf achter Insta, gevraagd of dat hier meer over weet. Maar daar kregen we geen reactie op. Toen hebben we verschillende cybersecurity-experts ingeschakeld om dit verder te onderzoeken”, zegt Snakkers.
In deze video geeft NOS Stories voorbeelden en uitleg over de gifjes:
Waarom delen criminelen ‘sexy’ gifjes in onze comments?
“Al dit soort accounts verwijzen naar hetzelfde domein, namelijk aqulas.me”, zegt Joost Gijzel van DataExpert, dat bedrijven en organisaties helpt bij databeveiliging. “Deze websites komen allemaal van een server in de Russische stad Sint-Petersburg.”
Verder onderzoek van Gijzel toonde tienduizenden sites aan die verbonden zijn met deze server. Volgens hem allemaal te herleiden naar één criminele organisatie: VexTrio. “Met als doel eigenlijk om jou gewoon af te gaan persen. Gegevens te downloaden, phishing. Uiteindelijk is het één grote cybercrimebende.”
Wie er precies achter VexTrio zitten, is onbekend. Volgens Gijzel is vaker de link gelegd tussen de Russische overheid en VexTrio. “Maar ik kan niet zeggen of dat in dit geval ook zo is.”
Pornosites
Veel van die comments werden geplaatst door accounts waarvan de naam een variatie op ‘sweet bunny’ is. “Die accounts proberen jou te verleiden om uiteindelijk door te klikken naar de achterliggende websites”” zegt Gijzel.
In veel gevallen gaat dit om seks- of pornosites, zag Robert van der Noordaa van Trollrensics, dat desinformatie- en trollnetwerken op sociale media onderzoekt. “Vaak krijg je een keuzemenu te zien waarmee je pornografische foto’s of video’s kan downloaden. Vervolgens wordt gevraagd om informatie achter te laten en geld te betalen voor deze content.” Van der Noordaa ziet vergelijkbare accounts al langer op X rondgaan.
Geloofwaardigheid ondermijnen
Volgens Gijzel gaat het de cybercriminelen niet alleen om phishing, maar ook om de geloofwaardigheid van nieuwsmedia te ondermijnen. “Door die gifjes neem je als bezoeker de commentsectie van die nieuwsplatformen minder serieus en de nieuwsmedia daardoor zelf ook.”
Door de gifjes worden deze pagina’s vervuild, zegt Gijzel. “Het wordt dan minder interessant voor bezoekers, is het idee. De echte reacties verdwijnen tussen de gifjes en daardoor ben je minder snel geneigd deze nieuwsaccounts te volgen.”
Gwenda Nielen, expert op het gebied van online manipulatie, ziet dit vaker gebeuren. “Het is een bekende tactiek om bij betrouwbare media in de comments te zorgen dat mensen niet meer willen interacteren. Door met dit soort reacties gebruikers te ontmoedigen om serieuze reacties op nieuwsberichten te plaatsen.”
