De lange en moeizame weg naar een deal tussen Hamas en Israël

Waar vijftien maanden lang over onderhandeld is, lijkt eindelijk te zijn gelukt; Hamas en Israël hebben een akkoord bereikt over een wapenstilstand in Gaza. Kort na het uitbreken van de oorlog in Gaza was er al een wapenstilstand – in november 2023 – maar na vier dagen gingen de Israëlische bombardementen op woonwijken en aanvallen van Hamas op Israël door.

Sindsdien dook er regelmatig een plan op om een langere of zelfs permanente wapenstilstand te bewerkstelligen. Achter de schermen werd continu overlegd en onderhandelaars kwamen vrijwel iedere week samen. Regelmatig klonken er positieve berichten, maar tot vandaag liepen de onderhandelingen steeds weer vast. Een aantal belangrijke momenten uit dat proces:

In een toespraak vanuit het Witte Huis presenteert de Amerikaanse president Biden een Israëlisch plan voor een wapenstilstand in Gaza, in ruil voor de vrijlating van alle gijzelaars door Hamas. Volgens hem is de terroristische organisatie Hamas “niet meer in staat” om een aanslag uit te voeren op Israël.

Hij zegt dat het nu tijd is voor Hamas en Israël om akkoord te gaan met een wapenstilstand. “Israël heeft een voorstel gedaan en Hamas heeft gezegd dat het een wapenstilstand wil. Deze deal is een mogelijkheid voor hen te bewijzen dat ze het ook echt menen.”

Grote complicatie: Biden zegt dat het plan vanuit de Israëlische regering komt, maar premier Netanyahu bevestigt dit niet expliciet.

“Dit is een beslissend moment”, aldus Biden:

In de Qatarese hoofdstad Doha wordt onderhandeld over het plan, dat inmiddels ook is omarmd door de VN-Veiligheidsraad. Onderhandelaars uit Israël, Egypte, Qatar en de VS hopen nu een wapenstilstand te bereiken, maar Hamas blijft uit protest weg uit Doha. De organisatie stoort zich aan twee nieuwe eisen van Netanyahu, die volgens de premier slechts “verduidelijkingen” zijn van het oorspronkelijke plan.

Ten eerste wil Israël dat zijn leger aanwezig blijft in het grensgebied tussen Gaza en Egypte, de Philadelphi-corridor. Dit om te voorkomen dat er wapens naar de Gazastrook kunnen worden gesmokkeld. Volgens Hamas is het een nieuwe eis die zou betekenen dat het Israëlische leger zich niet volledig terugtrekt uit Gaza. Onbespreekbaar, vindt de groepering.

Waarom is de Philadelphi-corridor zo belangrijk voor de onderhandelingen? Een korte uitleg:

Het lijkt er sterk op dat Netanyahu een wapenstilstand probeert te frustreren om zelf aan de macht te blijven, zeggen ook Amerikaanse functionarissen. Zijn ultrarechtse coalitiepartners dreigen uit het veiligheidskabinet van Netanyahu te stappen als hij een deal sluit.

In de zomer wordt de politiek leider van Hamas, Ismail Haniyeh, door Israël geliquideerd in de Iraanse hoofdstad Teheran. De Iraanse regering zinspeelt daarna maandenlang op een vergeldingsactie tegen Israël, maar suggereert via verklaringen van functionarissen tegen mediaorganisaties dat die beperkt zal zijn als er een wapenstilstand komt in Gaza.

Daardoor is de hoop groot dat het tot een bestand zal komen, maar dat komt er toch niet. Begin oktober vuurt Iran honderden raketten af op Israël, ook als reactie op de Israëlische invasie van Libanon. Een staakt-het-vuren lijkt verder weg dan ooit.

Qatar zegt dat het voorlopig niet meer zal bemiddelen tussen Israël en Hamas. Functionarissen uit het land zeggen dat het land zich terugtrekt totdat beide partijen “blijk geven van oprechte bereidheid om terug te keren naar de onderhandelingstafel”.

Qatar speelt samen met de VS en Egypte een belangrijke rol in de onderhandelingen, omdat het voor zowel Hamas als Israël een acceptabele gesprekspartner is. Mede door de inzet van Qatar werden Israëlische gijzelaars geruild voor Palestijnse gevangenen en werd er in 2023 de, vooralsnog enige, wapenstilstand bereikt.

In vijftien maanden tijd zijn Israël en Hamas nog niet zo dicht bij een akkoord geweest, zegt bemiddelaar Qatar. Vanuit alle betrokken partijen klinken zeer optimistische geluiden over een naderende wapenstilstand. Hamas heeft groen licht gegeven voor een conceptakkoord, meldt persbureau AP. Premier Netanyahu heeft volgens Israëlische media overleg over de details van het bestand.

Waarom zou het nu wel lukken? Voor verschillende onderhandelende partijen – niet in het minst Israël – zou het een manier zijn om goodwill te kweken bij de aankomende Amerikaanse president Trump. Daar komt bij dat Hamas ook onder druk staat van hun eigen leiders in het buitenland om een adempauze te regelen en hulp voor de Palestijnen te krijgen.

Palestijnen zijn voorzichtig optimistisch, zeggen ze op een markt in Khan Younis:

Vanavond komt dan de bevestiging. De VS en Qatar hebben het akkoord bevestigd en ook Hamas spreekt van een deal. Alleen vanuit Israël klinkt formeel nog geen bevestiging.

In Gaza en op de bezette Westelijke Jordaanoever vieren Palestijnen feest. In Israël vallen familieleden van gijzelaars elkaar in de armen. Waar onderhandelaars en mensenrechtenorganisaties zich vijftien maanden voor hebben ingezet, lijkt nu echt te zijn bereikt.