NOS Nieuws••Aangepast
- Volg vanaf 09.30 uur live de presentatie van het akkoord via de livestream op NOS.nl, op NPO 1 en op NPO Radio 1.
- PVV, VVD, NSC en BBB hebben een akkoord bereikt, dit zijn de belangrijkste plannen.
- Wilders heeft een kandidaat-premier voorgesteld, maar de onderhandelaars moeten daar nog over verder praten
- Informateur Van Zwol wordt de formateur, hij is niet de beoogd premier
Van der Plas (BBB): ‘We geven hoop’
In het interview na de presentatie zei BBB-leider Caroline van der Plas dat zij nog steeds niet kan geloven dat zij in een paar jaar tijd van één zetel naar regeringspartij is gegroeid. “Het daalt bij mij nog helemaal niet in. Het was voor ons makkelijker geweest om te zeggen ‘we gaan met zeven zetels in de oppositie lekker zitten blèren’. Met deze partijen zal het meer no-nonsens worden dus dat gaat wel lukken. Ook al realiseren we ons dat we ook veel kritiek kunnen krijgen.”
Van der Plas is het meest trots op dat de rode diesel voor boeren terugkomt. Dat is gewone diesel maar met een lagere accijns. De rode diesel mag niet door iedereen getankt worden, daarom is er met een kleurstof toegevoegd. Van der Plas: “Rode diesel is 28 cent per liter goedkoper. Dat komt dus rechtstreeks in de portemonnee van boeren, die veel machines hebben die op diesel rijden.” Ook is Van der Plas blij met de afspraken dat er niet meer wordt gestreefd naar krimp van de veestapel en dat boeren niet gedwongen mogen worden onteigend.
Op de vraag of zij boeren daarmee geen valse hoop geeft dat het mest- en stikstofprobleem is opgelost zegt zij: “We geven hoop. Er is echt veel mogelijk. Er is veel water in Nederland, ook water waarvan de waterkwaliteit hoog is. Het is niet nodig om daar te zeggen dat boeren geen mest meer mogen uitrijden. We willen kijken daar waar het niet goed gaat.”
Wat vinden ze in Heerlen van het coalitieakkoord?
In Heerlen werd de PVV de afgelopen verkiezingen opnieuw de grootste partij. Wat vinden ze daar van het akkoord?
Wat vinden ze in Heerlen van het coalitieakkoord?
SP: wordt een regering voor “rijk rechts”
SP-leider Dijk zegt dat de vier partijen straks een regering voor “rijk rechts” zullen vormen. Hij vindt de voorstellen om armoede te bestrijden heel mager: “De beloofde sociale vooruitgang ontbreekt”. Er staan wel een paar kleine maatregelen in op het gebied van energie of inkomen, ziet hij, maar het totaal noemt hij teleurstellend. De verlaging van het eigen risico in de zorg in 2027 vindt hij ook laat. En rijke aandeelhouders worden nog steeds ontzien, er wordt niets gedaan aan het belasten van grote vermogens, terwijl je daar juist zou moeten beginnen, meent Dijk.
CDA-leider Bontenbal mist oplossingen voor toekomst
CDA-leider Bontenbal mist leiderschap in het gepresenteerde akkoord om de “grote problemen die zich in de toekomst aandienen op te lossen”. Zo ziet hij in de afspraken tussen de vier geen antwoord op de grote problemen die zich bijvoorbeeld door de vergrijzing in de zorg aandienen. Ook een langetermijnvisie op de pensioenen ontbreekt, vindt hij.
Het CDA zal plannen waarmee partijen komen per keer beoordelen om te kijken of ze ze kunnen steunen, maar voor nu ziet Bontenbal een “hoop ingebakken teleurstelling in het akkoord”.
Gemeenten zetten vraagtekens bij uitvoerbaarheid akkoord
Gemeenten vrezen voor de uitvoerbaarheid van beleid en willen betrokken worden bij de nadere uitwerking van het coalitieakkoord. Dat zegt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Volgens de organisatie is er nog onvoldoende balans tussen de taken die gemeenten krijgen en de beschikbare middelen. “Er is een belangrijke financiële hobbel te nemen”, staat in een reactie.
Gemeenten hebben ook zorgen over wat de gevolgen op straat zullen zijn van de asiel- en migratieplannen. Wat die zorgen precies zijn, wordt niet gezegd. Maar “dit vergt aandacht”, zegt voorzitter Sharon Dijksma (PvdA).
In het coalitieakkoord staat dat de spreidingswet, die is bedoeld om asielzoekers eerlijker over het land te verdelen, wordt ingetrokken. Ook krijgen asielzoekers geen voorrang meer op sociale huurwoningen.
Jetten over akkoord: luchtkastelen en drijfzand
D66-leider Jetten is “totaal niet onder indruk” van het resultaat van de onderhandelingen. Hij spreekt van luchtkastelen en neemt het woord drijfzand in de mond. Hij vindt de financiële keuzes van de vier partijen en de gevolgen er van “volstrekt onduidelijk”. Het akkoord zal doorgerekend moeten worden om de echte effecten voor mensen te begrijpen, zegt Jetten.
Ook hekelt hij de klimaatmaatregelen. “Meer mest en minder natuur, dat zal het bouwen van woningen niet makkelijker maken.” Hij denkt dan ook dat veel beloftes van de vier niet waargemaakt kunnen worden.
Timmermans: rampzalig voor werknemers en de overheid
De leider van de grootste oppositiepartij, Frans Timmermans van GL-PvdA, ziet de grootste bezwaren niet in het aangekondigde asielbeleid van de nieuwe coalitie, maar in hoe de partijen alle plannen willen betalen.
“Ik vind het rampzalig voor werknemers en de overheid. Het is op drijfzand gebouwd. Ze willen directeuren en aandeelhouders spekken met bezuinigingen op zorg en onderwijs. Het minimumloon gaan ze niet verhogen en de WW wordt verkort. Ik ga niet zeggen dat alles slecht is wat ze willen doen, maar als je ziet hoe ze de rekening betalen is het slecht voor werkende mensen.”
Yesligöz: gaan echt andere koers varen, VVD erbij is goed voor stabiliteit
Volgens VVD-leider Yesilgöz gaat dit kabinet “echt een andere koers varen” dan het vorige kabinet, bijvoorbeeld met een veel strenger asielbeleid. “22 november heeft de kiezer de voorkeur uitgesproken voor centrumrechts kabinet en we nemen nu verantwoordelijkheid”. Dat strengere asiel beleid geeft volgens de VVD leider ook weer mogelijkheden om de echte vluchtelingen beter te helpen.
Tussen de vier partijen zijn “hele grote verschillen”, zegt Yesilgöz, “dat kun je niet ontkennen”. Maar volgens haar hebben de partijen nu ook een “vorm van een gedeelde basis gevonden voor een stabiel landsbestuur”. De VVD zit er volgens Yesilgöz bij om bij te dragen aan dat stabiele bestuur “daar kunnen we echt op leveren”.
Yesilgöz wil ook het vertrouwen van mensen in de overheid weer herstellen. “Hopelijk kunnen we de kiezer de komende tijd laten zien dat we “echt wel aan jouw kant staan”, zegt ze, terugkomend op de verkiezingsslogan van de partij.
Wilders: asielmaatregelen zullen demotiverend effect hebben
In het interview na afloop van de presentatie van het akkoord zei PVV-leider Wilders dat hij het meest tevreden is over de asielafspraken. “We nemen nu asielmaatregelen die Nederland nog nooit heeft genomen.”
Wilders verwacht dat die maatregelen de toestroom zal verminderen, vooral van kansloze asielzoekers. “Alleen al het presenteren van de maatregelen zal een enorm demotiverend effect hebben, laat staan als de maatregelen ingevoerd worden.”
Zo komt er een tijdelijke Asielcrisiswet waardoor in het geval van een ‘crisis’ vergaande maatregelen genomen kunnen worden. Ook wordt bijvoorbeeld de asielvergunning voor onbepaalde tijd afgeschaft en krijgen statushouders geen voorrang meer bij het toewijzen van sociale huurwoningen. Ook zullen mensen die niet in Nederland mogen blijven zo veel mogelijk gedwongen worden uitgezet. En de automatische gezinshereniging wordt ook geschrapt.
De presentatie werd afgesloten met een kort persmoment waarbij de vier partijleiders zich voor het eerst als coalitiegenoten presenteerden. Daarna gingen alle vier door naar de hal van de Tweede Kamer, waar ze momenteel individueel de pers te woord staan.
Greenpeace: ‘Akkoord ademt vooral angst voor verandering’
Greenpeace noemt de plannen van de coalitie een aanval op de natuur. “Dit is een struisvogelkabinet dat de problemen niet wil zien en voor zich uitschuift”, zegt directeur Andy Palmen.
Greenpeace wijst op het voornemen om de Europese richtlijnen voor Natura 2000-gebieden aan te passen en om meer gas te winnen op de Noordzee. “Dat zijn geen oplossingen voor de klimaatcrisis. Op deze manier raken we alleen maar verder van huis. Dit akkoord ademt vooral angst voor verandering en wil een wereld behouden die in werkelijkheid niet meer bestaat.”
‘Hopen dat het in Brussel geregeld kan worden ijdele hoop’
Kysia Hekster, Correspondent Europese Unie:
“Het onderhandelingsakkoord wijst op allerlei terreinen naar Brussel voor oplossingen van Nederlandse problemen. Op sommige punten lijkt het erop dat de partijen het onderling niet eens geworden zijn over maatregelen die genomen moeten worden, en daarom hopen dat het in Brussel geregeld kan worden. Maar dat zou goed ijdele hoop kunnen blijken.
Bijvoorbeeld op het terrein van asiel- en migratiebeleid wil de beoogde nieuwe regering zo snel mogelijk een uitzonderingspositie vragen aan de Europese Commissie, een zogenoemde opt-out. Maar zo’n verzoek kan je volgens de Europese regels als land alleen indienen op een bepaald moment, namelijk als er een nieuw verdrag voor de EU komt. Daar is op dit moment geen sprake van en dat weten de partijen ook, en dus lijkt dit punt vooral voor de bühne.
Ook als het gaat om mest- en landbouwbeleid denken de partijen allerlei uitzonderingen te kunnen houden of krijgen. Het zijn allemaal punten die de afgelopen tijd al uitgebreid besproken zijn in Brussel, zonder resultaat. Want Nederland staat er slecht voor als het gaat om het voldoen aan Europese regels op het terrein van stikstof bijvoorbeeld. Het is onduidelijk hoe een nieuwe regering denkt wél uitzonderingen voor elkaar te krijgen, lef alleen is daarvoor niet voldoende.
De suggestie die een beetje doorklinkt in het akkoord is dat Brussel Nederland alleen maar dwars zit. Maar het idee van de Europese Unie is dat de 27 landen die er lid van zijn, zich aan dezelfde regels houden en onderling solidair zijn. Het zou oneerlijk zijn als het ene land makkelijker aan de EU-regels kan voldoen dan het andere omdat het allemaal uitzonderingen heeft, is het idee.”
Van der Plas: ‘Wiebelig maar trots’
BBB-leider Caroline van der Plas begint met te zeggen dat zij een beetje wiebelig is. “Ik heb geen seconde geslapen vannacht. Zoveel adrenaline in mijn lichaam. Dat komt omdat ik zo blij ben dat we het hebben gered met deze drie nieuwe bondgenoten.”
“Ik ben ook trots op wat we in het akkoord hebben kunnen zetten. We zijn vier verschillende partijen en toch hebben we elkaar gevonden. We hebben dat fundament de afgelopen maanden kunnen leggen.”
Omtzigt: samenwerken om Nederland vooruit te helpen
De derde spreker, NSC-leider Omtzigt, neemt als eerste het woord extraparlementair kabinet in de mond. Hij benadrukt dat er vier verschillende partijen staan, die toch gaan samenwerken om Nederland vooruit te helpen.
Omtzigt benadrukt dat dit kabinet de bestaanszekerheid wil verbeteren, een voor de NSC belangrijk thema. Hij noemt onder meer de vele flex-contracten in ons land. Nederland is daar kampioen in, en daar gaan we maatregelen tegen nemen, aldus Omtzigt.
Het is een onrustige periode in Nederland en de wereld, zegt Omtzigt. “Met dit ambitieuze programma – dat we nog moeten uitwerken – hopen we Nederland samen een stap verder te helpen.”
![](https://cdn.nos.nl/image/2024/05/16/1083062/1024x576a.jpg)
Omtzigt: ‘Hopen Nederland een stap verder te helpen’
Yesilgöz: ‘Wij als VVD nemen de verantwoordelijkheid’
De tweede spreker is VVD-leider Yesilgöz. Zij bedankte haar collega’s voor het mogelijk maken van deze coalitie. “Wij als VVD nemen de verantwoordelijkheid zoals altijd voor een stabiel, veilig en sterk Nederland, want we geven om ons land. Ik wil graag eerst de collega’s bedanken want we hebben nogal wat afgelegd met elkaar. We hebben vele verschillen kunnen overbruggen want er is heel veel gaande in de wereld. Maar we zien ook de zorgen van mensen en pakken dat ook op.”
![](https://cdn.nos.nl/image/2024/05/16/1083064/1024x576a.jpg)
Yesilgöz: ‘Hebben veel verschillen kunnen overbruggen’
Wilders: ‘We schrijven geschiedenis’
PVV-leider Geert Wilders is aan zijn presentatie begonnen. “We schrijven geschiedenis vandaag. Met elkaar als vier partijen maar ook de PVV, mijn eigen partij, komt in het kabinet. In het centrum van de macht. We worden van grootste oppositiepartij de grootste regeringspartij. De zon gaat weer schijnen in Nederland.”
![](https://cdn.nos.nl/image/2024/05/16/1083052/1024x576a.jpg)
Wilders over coalitieakkoord: ‘Nederland wordt weer van ons’
Ondernemersorganisatie FME heeft een dubbel gevoel
Ondernemersorganisatie voor de technologische industrie FME vindt het positief dat de partijen aandacht besteden aan het vestigingsklimaat en prioriteit geeft aan innovatie. Tegelijkertijd lijken deze woorden betrekkelijk leeg, volgens voorzitter Theo Henrar, omdat in het akkoord te lezen is dat het Nationaal Groeifonds wordt afgeschaft. “Mooie ambities haal je niet met op-hoop-van-zegenbeleid, daar is strategische innovatiepolitiek voor nodig en dat vraagt ook om geld.”
Verder roept Henrar op om de kwalificatie-eisen voor kennismigranten zo vorm te geven dat deze voor strategische sectoren zoals de technologische industrie toegankelijk blijft. “De sector is cruciaal voor onze strategische veiligheid en het aandragen van oplossingen voor problemen voor uitdagingen van nu zoals de energietransitie, netcongestie of het arbeidstekort in de zorg.”
Presentatie begint om 09.30 uur
De presentatie van het akkoord kan elk moment beginnen. De volgorde van de sprekers is Geert Wilders (PVV), Dilan Yesilgöz (VVD), Pieter Omtzigt (NSC) en Caroline van der Plas (BBB).
Ook de Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO) is positief
De Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO) is tevreden over het nieuwe coalitieakkoord. “Het is heel mooi dat er uit de plannen een goed perspectief klinkt en dat er ook waardering voor de sector wordt neergezet. Dat hebben we de afgelopen jaren wel gemist”, zegt voorzitter Ger Koopmans in het NOS Radio 1 Journaal. LTO is met 35.000 leden de grootste boerenorganisatie van Nederland.
Volgens Koopmans dragen boeren voortaan zelf de verantwoordelijk voor het halen van milieudoelstellingen. “In plaats van dat ze belast worden met generieke wetgeving. Dan kun je veel beter inspelen op duurzaamheidseisen.”
De formerende partijen willen “alles op alles” zetten om Europese richtlijnen voor onder meer mest en Natura 2000-gebieden aan te passen. “Hiervoor zullen in Brussel onderhandelingen gevoerd moeten worden en daar zullen wij de nieuwe minister en regering uitdrukkelijk in steunen”, aldus Koopmans.
Boerenorganisatie Agractie is zeer tevreden
Boerenorganisatie Agractie is zeer tevreden over het hoofdlijnenakkoord. “We zien dat idealisme plaatsmaakt voor realisme. Zo kunnen boeren straks bouwen op een langjarige visie, waarbij op voorhand duidelijk moet worden dat doelstellingen haalbaar en betaalbaar zijn. Pas dan kunnen we samen stappen vooruit zetten”, reageert de organisatie.
Wat betreft de landbouw, het speerpunt van de BBB, wil de coalitie de Europese richtlijnen aanpassen. Ook mogen er geen gedwongen krimp van de veestapel en gedwongen onteigening plaatsvinden. Wel moet er ruimhartig vrijwillig worden uitgekocht en moet er volop worden ingezet op innovatie in de landbouw.
“In de ogen van boeren is er de laatste jaren veel afgebroken. Er is veel geëist, wat veel ondernemers financieel hard heeft geraakt. De vele onrealistische doelstellingen op het gebied van stikstof, water en klimaat drijven de agrarische sector in het nauw. In het hoofdlijnenakkoord staat de ‘de boer aan het roer’ en komt er speelruimte om (realistische) doelen te behalen”, zegt Agractie.
‘Risico zit in de uitwerking’
Politiek verslaggever Albert Bos:
“Voor alle vier partijen zit hier iets in waarmee ze hun achterban kunnen laten zien waarom ze meedoen. Het PVV-stempel zit duidelijk op asiel, dat van BBB op landbouw. Maar de hoofdlijnen zijn ook echt hoofdlijnen. Er moet in de fase hierna nog veel uitgewerkt worden. En daar zit meteen het risico, want bij onverwachte tegenslagen kan de vlam makkelijk in de pan slaan. Het formatieproces is stroef verlopen en het gaat nu echt pas beginnen, met drie partijen die voor het eerst in een kabinet gaan zitten.”
Timmermans: echt een PVV-kabinet
GroenLinks-PvdA-leider Timmermans zegt in een reactie op het akkoord dat het “echt een PVV-kabinet” wordt. “Wilders komt in het centrum van de macht te staan. Dat vind ik heel zorgelijk.”
Timmermans, leider van de grootste oppositiepartij als er een nieuw kabinet is, vraagt zich af of mensen die bijvoorbeeld NSC of VVD hebben gestemd ook zo’n belangrijke rol van de PVV wilden. “Dit land dat zo’n behoefte heeft aan verzoening en aan het bouwen van bruggen zet nu iemand in het centrum van de macht zet die al twintig jaar bezig is met verdelen.”
Timmermans vindt dat in het akkoord ook goede dingen staan, maar volgens hem mag dat niet afleiden van de volgens hem historische gebeurtenis dat Nederland geregeerd gaat worden met “dominantie van een radicaal-rechtse partij”.
Noodzakelijke investeringen in leefomgeving blijven uit, vrezen natuurorganisaties
Het natuurherstelbeleid dat de formerende partijen voor ogen hebben, zal de “toch al kwetsbare en schaarse natuur” nog verder onder druk zetten. Dat zeggen Natuurmonumenten en LandschappenNL. Volgens de organisaties blijven “noodzakelijke investeringen” in de leefomgeving uit.
Een van de voornemens van de partijen is om stikstof alleen te reduceren waar dat “aantoonbaar nodig” is voor de instandhouding van natuur. “Maar we weten helaas al heel lang dat dit vrijwel overal, heel hard nodig is”, zeggen de organisaties. “Zeer zorgwekkend dat het kabinet kiest voor welvaart in plaats van welzijn.”
Terugkijken: reacties van partijleiders na fractieoverleg
De partijleiders van de formerende partijen hebben tot gisteravond laat met hun fracties samengezeten om overeenstemming te bereiken over een definitief coalitieakkoord. Het was vooral lang wachten op de fractie van de VVD; die partij had zes uur nodig om uiteindelijk unaniem in te stemmen. De andere drie partijen hadden eerder al na kleine wijzigingen hun fiat gegeven.
Van “enthousiast” tot “nog te bespreken puntjes”, zo reageerden de partijleiders na overleg met hun fracties:
![](https://cdn.nos.nl/image/2024/05/16/1083027/1024x576a.jpg)
Terugkijken: zo keken de fracties naar het coalitieakkoord
Organisaties: niet bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking
Nederland schiet zichzelf in de voet door te bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking, zo stellen elf maatschappelijke organisaties in een reactie op het hoofdlijnenakkoord. Onder de elf zijn ActionAid, Both ENDS, CARE Nederland, Clean Clothes Campaign, Hivos, The Hunger Project, Partos, Save the Children en SOMO.
“Een betere wereld is ook voor Nederland van groot belang en juist in tijden van crisis moeten we blijven investeren in stabiliteit, vrede en veiligheid”, zo staat in een verklaring.
Bezuinigingen moeten over twee jaar zo’n 2,4 miljard opleveren. Dat betekent volgens Unicef een vermindering van 35 procent van het huidige budget, iets wat de organisatie “onbegrijpelijk” noemt.
Vakbond CNV niet te spreken over akkoord
Vakbond CNV reageert negatief op het hoofdlijnenakkoord. Het steekt de bond dat het minimumloon niet omhoog gaat, de WW wordt ingekort en ambtenaren er niet op vooruitgaan.
“De partijen wonnen de verkiezingen op bestaanszekerheid. Maar met dit akkoord zagen ze flink aan de financiële positie van miljoenen werkenden,” zegt CNV-voorzitter Piet Fortuin. “Veel urgente zaken ontbreken. We zien niets over eerder stoppen met werken voor zware beroepen, een heet hangijzer in de politiek momenteel.”
Fortuin spreekt van “een platte bezuiniging op werkende mensen, met name op mensen die al weinig verdienen”.
De belangrijkste plannen uit het coalitieakkoord
Het nieuwe kabinet zal een regeerprogramma maken op basis van het gepresenteerde akkoord, het zogenoemde “hoofdlijnenakkoord”. “Er zitten minder A4’tjes in dan ooit”, zei Dijkgraaf bij het overhandigen van het mapje met het akkoord aan Kamervoorzitter Bosma.
In het akkoord zijn 10 “hoofdpunten” opgenomen. Die lopen uiteen van ‘bestaanszekerheid en koopkracht’, tot ‘grip op asiel en migratie’ en ‘goed bestuur en een sterke rechtsstaat’. “Het waarborgen van de democratische rechtsstaat en stabiele overheidsfinanciën vormen onmisbare randvoorwaarden”, staat er verder in de inleiding van het akkoord.
Kamervoorzitter krijgt akkoord diep in de nacht
![](https://cdn.nos.nl/image/2024/05/16/1083008/1024x576a.jpg)
Akkoord midden in de nacht overhandigd aan Kamervoorzitter
Coalitieakkoord vannacht gepresenteerd
De vier formerende partijen hebben vannacht overeenstemming bereikt over een een definitief coalitieakkoord. Vannacht rond 02.00 uur brachten ze de plannen naar buiten onder de titel Hoop, lef en trots.
Welkom in een nieuw formatieblog
Welkom in een nieuw liveblog met de laatste ontwikkelingen over de formatie. PVV, VVD, NSC en BBB zijn tot een “akkoord op hoofdlijnen” gekomen. Om 09.30 uur wordt het akkoord gepresenteerd. Dat is te volgen via een livestream, op NPO1 en op Radio 1.