Duitse verkiezingen in teken van krimpende economie: ‘We hebben klussen nodig’

• 

  Chiem Balduk

  correspondent Duitsland

Op de bouwplaats in Rostock is het een drukte van jewelste. Er wordt getild, gedrild en gehesen. “Onder dit plein hebben we een groot regenbassin aangelegd”, vertelt de bouwopzichter trots. “Bij zware regenval kan het een uur water vasthouden en zo overstromingen voorkomen.”

Het toekomstbestendig maken van deze wijk in het noordoosten van Duitsland is een grote klus voor ASA-Bau, dat zich specialiseert in infrastructuur. In Duitsland, berucht om de verouderde wegen, bruggen en sporen, is er voldoende werk aan de winkel. Een half jaar geleden stortte nog plots een belangrijke brug in Dresden in.

Toch loopt de sector niet over van opdrachten, vertelt technisch directeur Christian Hinz. “De noodzaak is er, maar dan moet er wel geld zijn.” Door de economische malaise in het land en begrotingsproblemen zien overheden af van grote projecten. De val van de Duitse regering heeft de onzekerheid alleen maar vergroot.

In de deelstaat waartoe Rostock behoort, Mecklenburg-Voor-Pommeren, meldde de bouwbranche een omzetdaling van 50 procent. In heel Duitsland melden bouworganisaties alarmerende cijfers en de vooruitzichten zijn niet beter. Het aantal afgegeven bouwvergunningen voor woningbouw daalde afgelopen jaar met bijna een kwart.

Het is hét thema van de Duitse verkiezingen: de slechte toestand van de Duitse economie. Waar de economie in vrijwel de gehele Europese Unie groeit, kampt Duitsland al twee jaar op rij met krimp. Onderzoeksinstituut HRI verwacht ook dit jaar een krimp van 0,1 procent, na een daling van 0,3 procent in 2023 en 0,2 procent in 2024.

Het naoorlogse Duitsland kende niet eerder drie jaar op rij krimp. “Ook wordt er niet snel verbetering verwacht, aangezien de economie nog maar aan het begin staat van een sterke vergrijzing”, aldus HRI-hoofdeconoom Bert Rürup.

De huidige onzekerheid zorgt voor terughoudendheid bij opdrachtgevers, merkt bouwdirecteur Hinz. “Zonder nieuwe opdrachten heb ik geen werk voor 270 medewerkers.” Bovendien kan hij ook zelf niet investeren in nieuwe voertuigen en apparatuur. Ondertussen kampt de bouw met toegenomen kosten voor materialen, brandstoffen en salarissen.

Waar hij misschien nog wel het meest tegenaan loopt zijn alle regels. “We hebben in Duitsland de gewoonte om alles heel ingewikkeld te maken”, zegt Hinz. “Bij ieder document zitten twee à drie mensen alles na te lezen, om ervoor te zorgen dat we geen enkel foutje maken, want dan moeten we weer van vooraf aan beginnen.” Sommige bouwbedrijven dingen daarom überhaupt niet meer mee met openbare aanbestedingen van de overheid, vanwege de berg bureaucratie.

Mede daardoor duurt het erg lang voordat vergunningen rond zijn, ziet Hinz – “vaak zo’n vier jaar”. Het maakt dat de Duitse economie zichzelf vastdraait. Zijn boodschap aan politiek Berlijn: snijd in alle regels en geef vergunningen sneller af. Daarbovenop moet er flink geïnvesteerd worden, vindt hij.

Dat willen eigenlijk alle partijen wel. Meer geld naar de bouw en infrastructuur, maar ook naar de industrie, klimaatmaatregelen en defensie. Maar de financiële ruimte voor investeringen is in Duitsland beperkt.

Het heeft te maken met de zogeheten Schuldenbremse in de grondwet, waardoor het Duitse begrotingskort niet meer mag zijn dan 0,35 procent van het bbp. Onder meer de SPD van bondskanselier Scholz en de Groenen willen daarvan af, om investeringen mogelijk te maken. Voor de liberale FDP, die de vorige regering liet vallen, is het schuldenplafond echter heilig.

De grootste partij in de peilingen, de CDU-CSU, lijkt te bewegen op dit thema. De partij hield tot nu toe strak vast aan het behoud van de ‘schuldenrem’, maar hun kanselierskandidaat Friedrich Merz zegt deze campagne “open te staan” voor een hervorming. Het zou een doorbraak in het financiële beleid van de grootste economie van de EU betekenen.

Verder willen de rechtse partijen de relatief hoge belastingdruk voor bedrijven verlagen. Op links wordt juist gepleit voor ‘investeringspremies’: de overheid zou de aankoop van nieuwe apparaten en systemen moeten subsidiëren. Alles om het gebrek aan investeringen aan te pakken.

Hoewel pessimisme in de bouwsector overheerst, probeert bouwdirecteur Hinz positief te blijven. “Duitsland heeft heel veel crises meegemaakt en iedere keer wisten we er weer uit te komen. Ik heb er vertrouwen in dat men bij elkaar komt en eruit komt”, zegt hij met een glimlach. “Goh, ik lijk wel een politicus.”