Duitsland gaat woningnood te lijf met de ‘Bau-Turbo’

• 

  Chiem Balduk

  correspondent Duitsland

Net als Nederland kampt Duitsland met een snel toenemende woningnood. Een recordaantal van 1 miljoen mensen is dakloos of heeft geen vaste woning. Tegelijkertijd worden er steeds minder huizen gebouwd. De Duitse regering wil de wooncrisis aanpakken met een nieuw middel: de ‘Bau-Turbo’.

Bouwen moet eenvoudiger worden. Wanneer een stad of gemeente de turbo inzet, mag er van de normale bouwregels worden afgeweken. Zo mag er gebouwd worden op plekken waar het bestemmingsplan dat niet toestaat en is een bouwvergunning voor kleine projecten niet altijd nodig.

Als een bouwaanvraag niet binnen drie maanden wordt behandeld, geldt die voortaan automatisch als goedgekeurd. Een ingrijpende maatregel, want zo’n procedure kan nu jaren duren.

Lokale overheden mogen zelf bepalen of en hoe de bouwturbo wordt ingezet. Het snelst groeiende stadsdeel van Berlijn, Pankow, grijpt het wapen met beide handen aan. “De stad is in enkele jaren met 350.000 mensen gegroeid, terwijl er nauwelijks beschikbare woningen zijn. Daardoor zit de woningmarkt helemaal vast”, zegt districtbestuurder Cornelius Bechtler.

Door de maatregel kan de nieuwbouw eenvoudig worden opgevoerd, ziet hij. “We kunnen nu appartementen bouwen op een plek waar volgens het bestemmingsplan eengezinswoningen horen.” Ook ziet hij kansen voor het toevoegen van woningen, bijvoorbeeld boven een supermarkt.

De grote woningbouwklappers zijn aan de stadsrand, op grote nieuwbouwlocaties. Even verderop in Pankow, op een deels braakliggend terrein, moet een autoluwe wijk met 8600 woningen verrijzen. “Hier komen houten woningen, die elders al gebouwd zijn en hier als Playmobilhuizen worden neergezet”, zegt stadsontwikkelaar Heiko Ruddigkeit.

Niet iedereen is enthousiast. “Bouwturbo klinkt leuk, maar het is niet realistisch”, zegt Theresa Keilhacker, architect en lid van de Berlijnse klimaatraad. Bouwen is nu eenmaal complex en tijdrovend. “Het duurt lang omdat allerlei belangen moeten worden afgewogen. Om dan maar regels te omzeilen en naar niemand te luisteren? Dan vervallen we van het ene uiterste in het andere.”

Zij vreest dat de laatste groene plekken in steden worden bebouwd, zoals in de Grüner Kiez in Pankow. “Hier verzetten bewoners zich tegen bouwplannen op hun groene binnenplaats”, zegt ze bij het afgezette hofje. Hier zijn bijna honderd woning gepland. De bouwturbo kan de omwonenden daarbij buitenspel zetten, vreest Keilhacker. “Milieuwetgeving kan worden omzeild en burgerinspraak is niet meer nodig.”

De architect wil liever een ‘ombouwturbo’, waarbij slimmer gebruik wordt gemaakt van de gebouwen die er zijn. “In de hoogte uitbreiden kan ook, zonder de ziel van de wijk aan te tasten.”

Andere critici denken dat de bouwturbo vooral dure woningen voor de hogere middenklasse zal opleveren. Zo vervalt in Berlijn met de turbo de eis om minstens 30 procent betaalbaar te bouwen, zegt oppositiepoliticus Julian Schwarze (De Groenen).

Stadsdeelbestuurder Bechtler temt de zorgen. “Het is niet zo dat nu alles zo maar mag. We zijn nog steeds gebonden aan allerlei bouwregels.” Ook houdt de overheid voldoende grip om het ‘juiste’ te bouwen, denkt hij. Voor bouwprojecten groter dan twee hectare blijven inspraakavonden bovendien bestaan.

Bechtler verwacht dat het turbopakket de bouwkosten zal verlagen. “De planningstijd duurde in Duitsland altijd lang en dat maakt het ook kostbaar. Als je de procedures verkort, wordt het ook kostentechnisch aantrekkelijker om in woningbouw te investeren.”

Andere Berlijnse stadsdelen zijn terughoudender met de inzet van de bouwturbo, mede omdat die tot nieuwe juridische uitdagingen leidt. Bouwbedrijven vrezen dat lokale overheden daarom koudwatervrees hebben.

Stadsontwikkelaar Ruddigkeit vindt de hele bouwturbo wel een spannend middel. “Ik zie het als een experiment. We moeten het gewoon uitproberen. Als je niets probeert, blijft alles hetzelfde.”