Een camper of bootje op je pensioendatum? Het ‘bedrag ineens’ heeft keerzijde

• Roeland Müller

  Verslaggever Economie

Een droomauto, wereldreis of traplift voor het huis waar je nooit meer weg wil. Per 1 juli 2025 moet het mogelijk worden om 10 procent van de complete pensioenspaarpot uit te laten betalen op de eerste pensioendag. Met dit ‘bedrag ineens’ is een grote meerderheid van de Tweede Kamer akkoord. En ook in de Eerste Kamer, die er binnenkort over stemt, lijkt er een ruime meerderheid voor te zijn.

Het plan is onderdeel van de pensioenveranderingen, maar door praktische bezwaren komt het pas 5 jaar na de nieuwe pensioenwet in stemming. Het idee is dat gepensioneerden hierdoor meer zeggenschap hebben over hun pensioengeld. Zo kunnen ze vaker in goede gezondheid genieten van hun gespaarde pensioengeld.

Stel je hebt in je werkende leven 250.000 euro opgebouwd in je pensioenpot, dan zou je dus 25.000 euro op kunnen nemen. Uit onderzoek van budgetvoorlichter Nibud blijkt dat een derde van de mensen tussen 55 en 67 jaar interesse heeft in het direct opnemen van een bedrag.

Werkenden die tegen hun pensioen zitten, willen dat dan vooral gebruiken voor reizen, het afbetalen van de hypotheek of de aanschaf van bijvoorbeeld een auto, boot of camper. In mindere mate wordt schenken aan de kinderen of aan een goed doel genoemd.

“Hier komen vaak mensen die al lang en serieus nadenken over een aankoop,” zegt Arnold Kriens, die kampeerwagens verkoopt in Heinenoord. “Vaak gaat het om mensen die bijna met pensioen gaan.” Kriens ziet het ‘bedrag ineens’ als een kans. “Als op deze manier mensen een beetje hulp krijgen om hun droom waar te maken, is dat natuurlijk heel mooi.” Veel vragen krijgt de verkoper er nog niet over, maar hij verwacht dat wel als de regeling ook door de Eerste Kamer is.

Nikki Trip, pensioenbestuurder en voorzitter van Jongeren in Institutioneel Pensioen, snapt dat het aantrekkelijk kan zijn om in één keer 10 procent van je pensioenpot op te nemen. Maar er zitten ook risico’s aan verbonden. “De maandelijkse pensioenuitkering wordt een beetje lager. Wat gebeurt er als bijvoorbeeld de zorgkosten hoger worden? Ik vraag me af of mensen daar rekening mee houden.”

Ook merkt ze op dat het Nederlandse pensioenstelsel gebaseerd is op het principe van solidariteit. “Het idee is dat je pensioen levenslang krijgt uitgekeerd, ook als je heel erg lang leeft. En als je vroeg komt te overlijden, blijft het door jou opgebouwde vermogen in het pensioenfonds. Dankzij die solidariteit is armoede onder ouderen relatief laag bij ons.” 13,5 procent van gepensioneerden loopt risico op armoede in Nederland; ietsje lager dan het EU-gemiddelde van 15,5 procent, volgens cijfers van Eurostat.

Ook het Nibud waarschuwt voor de financiële risico’s van het bedrag ineens. “Verkeerde keuzes kunnen leiden tot spijt”, zegt onderzoeker Michael Visser. “Bij de opname van het bedrag ineens vóór de AOW-datum zijn vooral lagere en middeninkomens financieel slechter af. Dit komt voornamelijk door de nadelige effecten op toeslagen.”

Omdat iemand een groot bedrag ontvangt, kan het voorkomen dat die gekort wordt op zorg- of huurtoeslag. Daarnaast wordt het bedrag als inkomen beschouwd in het jaar dat iemand het ontvangt, waardoor inkomstenbelasting verschuldigd is.

Het Nibud berekent dat mensen vaak zo’n 50 procent aan belasting moeten betalen van het ‘bedrag ineens’. Wanneer iemand een relatief laag inkomen heeft, tussen de 20.000 en 30.000 euro per jaar, blijft er nog minder van over. Door aftrek van belasting en het stopzetten van toeslagen moet iemand zo’n 70 tot 80 procent van het bedrag inleveren.

Het Nibud riep daarom eerder het kabinet op het ‘bedrag ineens’ fiscaal neutraal te maken. Dat zou er moeten voor zorgen dat het voor mensen met een lager inkomen een serieuze optie wordt. Maar een motie van het CDA daarover werd door de Tweede Kamer afgewezen.

Daarnaast zou het goed zijn als de overheid duidelijk communiceert over de mogelijke nadelige gevolgen. In Groot-Brittannië, waar een vergelijkbare regeling bestaat, geeft de overheid advies aan pensioenspaarders die overwegen een bedrag ineens op te nemen. Het ministerie van Sociale Zaken laat weten dat er over een rekenhulpmiddel wordt nagedacht.