Eindelijk genoeg hulpgoederen naar Gaza, maar komen die ook bij de bevolking?

• Ernest Claassen

  redacteur Buitenland

De ruim twee miljoen inwoners van Gaza hebben al meer dan een jaar ernstige voedseltekorten, de meeste ziekenhuizen zijn vernield en bijna niets werkt meer door een verlammend gebrek aan brandstof. Het akkoord tussen Israël en Hamas dat vandaag met enige vertraging is ingegaan, betekent dat nu dagelijks 600 vrachtwagens met hulpgoederen en brandstof naar Gaza mogen.

Hulporganisaties staan al klaar met 80.000 ton eten, wat genoeg is om een miljoen mensen drie maanden lang van voedsel te voorzien. Unicef bijvoorbeeld heeft 1300 vrachtwagens aan de grens staan met eten, medicijnen en schoon drinkwater. Maar zowel hulpverleners als de Verenigde Naties waarschuwen voor grote obstakels.

De eerste vrachtwagens reden vanochtend vanuit Egypte de Gazastrook binnen:

UNRWA, de VN-organisatie die de hulp coördineert, verwelkomt het bestand. “Het is zó belangrijk dat er dagelijks 600 vrachtwagens kunnen komen, dat is echt het minimum wat je nodig hebt. In de hele oorlog hebben we dat nooit gehaald,” zegt woordvoerder Jonathan Fowler. “Maar het wordt niet eenvoudig. We hebben snelle en ononderbroken toegang nodig, maar er zijn enorm veel belemmeringen.”

Israël wil wapensmokkel tegengaan en houdt strenge grenscontroles. “We mogen vrachtwagens niet volladen. Halflege wagens zijn makkelijker te controleren”, zegt Fowler. “De vrachtwagens mogen Gaza niet in. Goederen moeten worden overgeladen op andere vrachtwagens in Gaza.”

“Verder zijn veel goederen verboden omdat die mogelijk ook als wapens kunnen worden gebruikt, zoals bepaalde medicijnen, lampen op zonne-energie en insulinepennen. Er moeten meer grensovergangen opengaan die ook langer openblijven. Als al die belemmeringen blijven is het de vraag of we genoeg goederen kunnen leveren.”

Daarbij heerst in grote delen van Gaza wetteloosheid. “Eerst werden sommige vrachtwagens leeggeroofd uit wanhoop, maar nu zien we een totale instorting van de openbare orde”, zegt Fowler.

In november blokkeerde een beruchte criminele familie de weg vanaf de Kerem Shalom-grensovergang en schoot op hulpkonvooien. Op één dag werden honderd vrachtwagens leeggeplunderd. Daarom besloot de VN begin december niet meer via die grensovergang naar Gaza te gaan.

Hamas probeert op brute wijze de orde te herstellen. Getuigen vertelden de Financial Times dat plunderaars hoge boetes krijgen, of voor straf zelfs in hun knieën worden geschoten. Maar ook zulke methodes lijken geen einde te maken aan de plunderingen. En ook al is er een akkoord, het blijft onduidelijk wie er de orde gaat handhaven.

Onderzoekers hebben becijferd dat bijna 69 procent van Gaza in puin ligt. 170.000 gebouwen zijn ingestort. Bovendien is twee derde van de wegen beschadigd. “Het is enorm lastig om je voort te bewegen in Gaza,” zegt Fowler dan ook. “Veel wegen zijn kapot en je moet langs al het puin van de ingestorte huizen rijden. Met grote vrachtwagens kan je er niet meer komen, dus je hebt kleinere wagens nodig.”

Tot nu toe heeft het Israëlische leger Gaza als het ware doormidden gesneden met de Netzarim-corridor (zie kaart) en mag niemand van zuid naar noord. Maar dankzij het akkoord mogen burgers weer overal naartoe.

De verwachting is dan ook dat veel Gazanen terug naar huis zullen gaan om te kijken wat er nog van over is. 90 procent van de inwoners is op de vlucht, dat zijn 1,9 miljoen mensen.

Dat maakt het extra lastig om hulp bij de bevolking te krijgen, zegt de UNRWA-woordvoerder. “Normaal gesproken verkennen we eerst een gebied, kijken we hoeveel mensen er zijn en wat ze nodig hebben, en komen we de volgende dag terug. Maar nu verwachten we dat tienduizenden mensen naar andere plekken trekken. Dat maakt de planning enorm ingewikkeld.”

Als de hulp niet komt is dat niet alleen een drama voor de bevolking, maar het kan ook het bestand in gevaar brengen. Daarvoor waarschuwt het voormalige hoofd van VN-hulporganisatie OCHA, Martin Griffiths.

Hij denkt dat er niet meer dan 250 of 300 vrachtwagens per dag zullen binnenkomen. “Dat is een probleem, zagen we bij het vorige bestand in november 2023. Als op een bepaalde dag en tijd geen hulp werd geleverd, dan liet Hamas de gijzelaars ook niet vrij. Zonder de toegezegde hulp komt het akkoord in gevaar.”

Er is nog zoveel onzeker, zegt Fowler van UNRWA. Israël is van plan om deze VN-organisatie, die nu nog 5000 medewerkers heeft, vanaf 30 januari te verbieden. “Wij zijn de ruggengraat van de humanitaire operaties in Gaza. Niemand werkt op zo’n grote schaal als wij. Als het verbod doorgaat, wie gaat het dan doen?”