Europese klimaatsubsidies onder vuur, ngo’s verwerpen kritiek

• 

  Kysia Hekster

  Correspondent Europese Unie

• Guus Boeren

  redacteur Brussel

• Tijn Sadée

  Correspondent Europese Unie

De Europese Commissie wil subsidiëring van maatschappelijke organisaties (ngo’s) die zich bezighouden met de Europese klimaatplannen (Green Deal) opnieuw tegen het licht houden. Aanleiding daarvoor is de toenemende kritiek in het Europees Parlement, aangestuurd door met name rechtse partijen die zeer kritisch staan tegenover de groene plannen.

Deze rechtse partijen, die bij de Europese verkiezingen van vorig jaar aanzienlijk wonnen, zeggen dat de Commissie subsidies gebruikt om haar eigen beleid te laten ‘promoten’ door die ngo’s. Die weerspreken dat nadrukkelijk.

De Telegraaf meldde gisteren dat de Commissie de ngo’s opdracht gegeven zou hebben om te lobbyen bij Europarlementariërs. Dat zou zijn vastgelegd in geheime contracten, berichtte de krant. Ontvangers van de subsidies ontkennen dat en voelen zich door de berichtgeving in een kwaad daglicht gesteld. Die contracten zijn geheim om bijvoorbeeld de autolobby geen inzicht te geven in de strategieën van de ngo’s.

Tegen de NOS zeggen meerdere ngo’s die de subsidie ontvangen dat het niet waar is dat de Commissie hen zou ‘aansturen’. Ook uit meerdere contracten die de NOS inzag blijkt dit niet.

Bijna gelijktijdig met het stuk in De Telegraaf verscheen een artikel met vergelijkbare strekking op de Duitse site Tablebriefings.

Een van de Europarlementariërs met de hardste kritiek op de subsidiëring van de ngo’s door de Europese Commissie is de Duitse Monika Hohlmeier. Zij is vicevoorzitter van de budgetcommissie van het Europees Parlement.

Ook zit ze in de raad van toezicht van BayWa, een landbouwbedrijf in München. Voor dat werk ontvangt zij naar eigen zeggen 75.000 euro per jaar. Ook Baywa krijgt subsidie van de Europese Commissie, wat vragen oproept over belangenverstrengeling, schrijft website EUobserver.

De Commissie subsidieerde in 2024 meer dan 4000 ngo’s op heel verschillende terreinen. Ze gaf bijvoorbeeld geld aan organisaties die zich inzetten voor sterk beleid tegen kinderporno.

De discussie spitst zich toe op subsidies uit het zogenoemde LIFE-programma, dat al bijna dertig jaar bestaat. Het is bedoeld om initiatieven rond klimaat en natuur te financieren. In 2024 stelde de Europese Commissie daarvoor ongeveer 15 miljoen euro beschikbaar.

Het oorspronkelijke doel van de fondsen was om via de subsidies minder kapitaalkrachtige ngo’s mogelijkheden te geven hun stem te laten horen in het publieke debat. Zo kunnen ze tegenwicht bieden aan de tienduizenden lobbyisten die namens de grote bedrijven in Brussel actief zijn en die met veel geld hun belangen behartigen, was het idee.

Vorig jaar liet de commissie de ngo’s al weten dat lobbyen voortaan niet meer mag. Wel mogen subsidies gebruikt worden om bijvoorbeeld congressen te organiseren.

Volgens William Todts, directeur van Transport & Environment, gaf de Commissie geen opdrachten maar schreef zijn organisatie zelf op wat ze met het subsidiegeld gingen doen. Zijn ngo kreeg vorig jaar 700.000 euro van de Commissie.

“Om subsidie te krijgen maken wij werkplannen met heel gedetailleerde doelen erin. Dat moet. De Commissie wil steeds preciezer weten welke resultaten wij willen halen, om aan te kunnen tonen waar het geld aan besteed wordt. Die doelen worden door onze leden goedgekeurd. Het is absoluut niet zo dat de Europese Commissie ons heeft opgedragen dat wij Europarlementariërs moeten belobbyen.”

Ook Tjerk Dalhuisen van ngo Pesticide Action Network bestrijdt dat de Commissie zijn organisatie iets heeft opgelegd. “Het zit precies andersom. Wij geven bij de commissie aan wat we met de subsidies gaan doen. Dat zet de commissie daarna zwart op wit in het contract dat we tekenen.”

Het gaat volgens Dalhuisen dan ook uitdrukkelijk niet om ‘aansturen’ door de Commissie maar om het vastleggen van de gemaakte afspraken, een belofte om aan te tonen dat de subsidies goed zullen worden besteed. Hij ontkent ook dat het geld alleen gebruikt zou worden ter ondersteuning van het Commissiebeleid. “Wij zijn het juist oneens met het pesticidebeleid van de Commissie. Dat weten ze. Het hoort bij een gezonde democratie dat je een evenwichtig debat bevordert.”

Dat zegt ook William Todts van Transport & Environment. Zijn organisatie stond aan de basis van Dieselgate, het schandaal waarbij naar buiten kwam dat geknoeid werd met de uitstoot van auto’s. Bij controles leek het alsof de uitstoot lager was dan in werkelijkheid het geval was. Dat schandaal bracht de Commissie destijds in grote verlegenheid.

“Wij spelen de rol van waakhond. Er zijn partijen die het vervelend vinden dat ngo’s een stem gekregen hebben in het debat. Zij zoeken naar een manier om ons een toontje lager te laten zingen, bijvoorbeeld door onze financiering stop te zetten. Het is te gek voor woorden dat in deze tijd gedaan wordt alsof ngo’s een groot gevaar voor de democratie zouden zijn.”

De Brusselse groene klimaatplannen staan al langer onder druk en de nieuwe Europese Commissie gaat de subsidies dus opnieuw bekijken. De Commissie zegt de klimaatambities overeind te houden, maar zwakte eerder al meerdere plannen van de vorige Commissie af. Opnieuw kijken naar de subsidies komt de Commissie daarbij niet per se slecht uit.