Families Oekraïense vermisten zoeken antwoorden: ‘Hebben kostbaarste gegeven’

• 

  Wessel de Jong

  verslaggever, nu in Oekraïne

Na bijna drie jaar oorlog worden in Oekraïne zeker 40.000 mensen vermist, vooral militairen. Familieleden zijn hard naar hen op zoek. In hun wanhoop zijn ze soms een gemakkelijke prooi voor zowel oplichters als de Russische geheime dienst.

“Wij zijn de vrouwen van de 71e Luchtlandingsbrigade. En we willen heel graag dat de wereld van ons hoort”, zegt Katerina Bratkivska. “Wij vertegenwoordigen onze naasten die vermist worden. We zoeken ze, maar vooralsnog zonder resultaat. Niemand zegt iets over deze brigade.”

Bratkivska zoekt haar man Sergej. Hij raakte vermist aan het front, meer weet ze niet. “Het voelt alsof ik ben doodgeschoten, alleen ben ik vergeten te sterven.”

Een groepje van ongeveer twintig vrouwen verzamelt zich voor het hoofdbureau van politie in het centrum van Kyiv, waar ook de afdeling voor vermiste personen zit, van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit zijn moeders, partners en zussen. Ze zijn allemaal op zoek naar vermiste militairen, die vochten in dezelfde brigade.

Svetlana Krivosjejeva zoekt haar man, die al vijf maanden vermist wordt in de provincie Donbas. Meer weet ze niet. “Overal heb ik naar geschreven, we gaan overal heen, naar demonstraties. We zoeken en hopen hem te vinden, levend. Want hoe kan ik leven zonder mijn man?” Krivosjejeva zegt “met haar hart” te voelen dat haar man nog leeft.

In het politiebureau nemen de vrouwen plaats in een zaaltje dat oogt als een tribunaal. Het hoofd van de afdeling vermiste personen, Artoer Dobroserdov, zit met een aantal assistenten achter een zware hoge balie. Via een internetverbinding is ook de commandant van de brigade aanwezig.

De sfeer is gespannen. De commandant krijgt verwijten naar zijn hoofd geslingerd. Hij legt uit dat zijn eenheid zich wel eens moest terugtrekken, zonder dat het mogelijk was gewonden of gesneuvelden mee te nemen.

De vrouwen worden niet gespaard: “Het gebeurt dat er een granaat recht in een bunker inslaat. Dan blijft er van niemand iets over en wordt alles bedolven.” Met andere woorden: sommigen in het zaaltje zullen voor altijd op antwoord blijven wachten.

Het hoofd van de afdeling vermiste personen is ondanks de gespannen sfeer de rust zelve. Achteraf legt Dobroserdov uit dat deze bijeenkomst wat hem betreft constructief was. Omdat het er vaak heel anders aan toe gaat, met schreeuwen en huilen. Het afdelingshoofd heeft daar begrip voor: “Deze vrouwen hebben het kostbaarste gegeven dat ze hebben en willen dus antwoord.”

Dobroserdov biedt ook hoop. Hij legt uit dat er met nieuwe technieken voor gezichtsherkenning al ongeveer 700 vermisten zijn geïdentificeerd. Vier oud-politiemannen zoeken daarvoor op Russische socialemediakanalen naar foto’s van Oekraïense gesneuvelden en gevangenen.

Het zijn gruwelijke sites waarop Russische militairen “opscheppen” over hun verrichtingen op het slagveld. Er worden ook schokkende beelden geplaatst om Oekraïners te ontmoedigen, denkt Dobroserdov. “Dat ze niet naar het front zullen gaan om Oekraïne te verdedigen.”

Ondertussen komen die beelden wel van pas. “We zoeken uit wie erop staat”, vervolgt hij. De onderzoekers vergelijken de beelden die de Russen hebben geplaatst met foto’s die de families hebben aangeleverd. Met behulp van geavanceerde technieken van onder meer de Amerikaanse FBI kunnen Oekraïense militairen worden geïdentificeerd.

Dobroserdov waarschuwt de vrouwen dat ze niet te veel persoonlijke details moeten prijsgeven op onduidelijke zoeksites die van alles beloven. Omdat daar vaak oplichters achter zitten die hen geld proberen af te troggelen, in ruil voor meer informatie over hun mannen.

De Russische inlichtingendiensten proberen de vrouwen te chanteren, zegt Dobroserdov: “De vijand manipuleert de families. In ruil voor informatie stellen ze eisen. Dat de families bijvoorbeeld inlichtingen moeten geven over onze militairen, waar zij zich bevinden, waar hun materieel staat.”

Moskou is spaarzaam met informatie over Oekraïense gesneuvelden en gevangenen. De Russen doen dit opzettelijk, zegt Solomiya Choma van het Ukrainian Security and Cooperation Center. “Ze proberen zo onvrede over de regering aan te wakkeren, zodat die onder druk komt te staan om de oorlog te beëindigen.”

De vrouwen van de 71e Brigade laten zich niet ontmoedigen. Om hun toewijding te demonstreren kussen ze, vol liefde, de wijnrode vlag van de brigade. De vrouwen dragen ook allemaal een shirt in dezelfde kleur, met de tekst: ‘Wij vechten voor hen, zoals zij voor ons vochten’.