Film geeft inkijkje in geheimzinnig Sunneklaasfeest Ameland

Twee Friese documentairemakers geven voor het eerst een inkijkje in het geheimzinnige, eeuwenoude Sunneklaasfeest op Ameland. Ze spraken met 27 Amelanders en tonen beelden van de viering.

Met de documentaire willen ze vooral duidelijk maken dat de eilanders niets te verbergen hebben, maar het feest het liefst onderling vieren. “Het is niet dat de Amelanders tegen mensen van de vaste wal zijn”, zegt documentairemaker Pieterjan Wouda bij Omrop Fryslan. “Het is alleen wel belangrijk dat je deel bent van de gemeenschap als je mee wil doen.”

Sunneklaas is een variant van het sinterklaasfeest waarin ook elementen uit heidense tradities een rol spelen. Het wordt meestal op 5 en 6 december gevierd.

Een filmteam van Powned wilde meer weten en stapte vorig jaar op de veerboot naar Ameland. Maar ver kwam het team met drie mensen niet. Bij het verlaten van de boot werd hun auto opgewacht door een aantal Amelanders. Er ontstond een dreigende situatie inclusief een wildwest achtervolging en een aanrijding. Powned deed aangifte. De Nederlandse Vereniging van Journalisten sprak schande en riep op tot meer persvrijheid.

Na de rel besloot een groep Amelanders zelf om Omrop Fryslän te benaderen met de vraag om een documentaire te maken. Deels om meer begrip te kweken voor Sunneklaas, maar ook omdat de vrees bestaat dat de traditie verdwijnt.

“Het is een soort gemaskerd bal”, zegt documentairemaker Herman Zeilstra nu de film klaar is. “Een soort vermommingsspel. Het is intiem en draait voornamelijk om herkennen en herkend worden.”

Uit de documentaire blijk dat het Sunneklaasspel op twee avonden wordt gespeeld in de dorpskernen op Ameland. Iedereen die meedoet, heeft een eigen rol. Mannen trekken in grote gewaden of kostuums de straat op om met hun hoorns boze geesten van het eiland te verjagen. Vrouwen zorgen ervoor dat de mannen in ‘húskes’ (huisjes) op bezoek kunnen komen. Daar voeren mannen een act op, voordat ze gaan stijldansen met de vrouwen.

Kinderen en vrouwen mogen eigenlijk de straat niet op tijdens Sunneklaas. Maar ja, wie herkent de kinderen en vrouwen als ze verkleed toch meedoen? Dat is precies wat het spelletje leuk maakt, volgens Zeilstra: “Als er niemand stiekem de straat op gaat, dan is er ook niks te doen voor de mannen. Het is een soort groot kat-en-muisspel.”

Op straat mag het spel heel spannend lijken, in de besloten húskes is het vooral feest. Gretha, een van de Amelanders in de documentaire, neemt dat heel serieus. “Ze heeft samen met haar man er zelfs een dansvloer voor gekocht”, stelt Wouda. “Het verbouwen van de woonkamer voor twee avonden is veel werk, maar dat heeft ze er graag voor over.”

Juist het feit dat het feest vooral binnen plaatsvindt, zou wel eens de reden kunnen zijn dat de eilanders niet zitten te wachten op pottenkijkers van buitenaf, “Het is voor buitenstaanders helemaal niet logisch om mee te doen of erbij te zijn”, zegt Wouda. “Buiten is er ook niet zoveel te zien. Bij het carnaval in het zuiden heb je nog praalwagens, maar hier wordt het feest vooral binnenshuis gevierd.”

Volgens de makers kun je het feest nog het meest vergelijken met andermans bruiloft: “Daar heb je als buitenstaander ook niks te zoeken. Bruiloften zijn hartstikke leuk, maar als je het bruidspaar niet kent, dan snap je de speeches en stukjes natuurlijk ook niet.”

De FryslânDOK It Amelanner Sunneklaas – Leve en late leve wordt morgen vanaf 17.00 ieder heel uur uitgezonden op Omrop Fryslân.