NOS Nieuws•
-
Chiem Balduk
correspondent Midden-Europa
-
Chiem Balduk
correspondent Midden-Europa
De formatiegesprekken in Oostenrijk voor een rechtse regering lopen voortvarend. De rechts-radicale FPÖ en de christendemocratische ÖVP zijn gisteren de inhoudelijke onderhandelingen begonnen. Nu een FPÖ-regering realistisch lijkt, neemt het verzet van maatschappelijke organisaties, het bedrijfsleven en de oppositie toe.
Na de verkiezingen weigerde de ÖVP, net als alle andere partijen, een coalitie met verkiezingswinnaar FPÖ, zolang de omstreden Herbert Kickl aan het roer staat. Na het opstappen van ÖVP-bondskanselier Nehammer viel die blokkade weg en begonnen de onderhandelingen voor een rechtse regering, met Kickl als beoogde bondskanselier.
Kickl, bekend om harde uitspraken over migranten en de rechtspraak, slaat de laatste weken een voorzichtigere toon aan. De ÖVP wordt niet langer aangevallen, “niemand in de partij” wil de EU nog verlaten en het leven zal duurder worden vanwege noodzakelijke bezuinigingen, aldus Kickl. De FPÖ-leider bereidt zich zichtbaar voor op het kanselierschap.
Als de coalitievorming slaagt, krijgt Oostenrijk voor het eerst een FPÖ-bondskanselier. Samen met het Hongarije van Viktor Orbán en het Slowakije van Robert Fico ontstaat dan een conservatief, Ruslandgezind blok in Midden-Europa. Later dit jaar komt daar waarschijnlijk Tsjechië bij, waar de populist Andrej Babiš aan kop gaat in de peilingen voor de verkiezingen in oktober.
Opgedoken video
De twee partijen onderhandelen nu in dertien subgroepen over de details. Een belangrijke hobbel werd vorige week al genomen: het geld. Er moest dringend een gat in de begroting worden gedicht, om te voldoen aan de EU-begrotingsregels. De twee partijen kondigden voor 6,3 miljard euro aan bezuinigingen aan, vooral op klimaatgebied. Subsidies voor elektrische auto’s en zonnepanelen verdwijnen, evenals geld voor bijscholing.
De vraag is of de ÖVP de rijen gesloten houdt. Binnen de partij bestaat weerzin tegen samenwerking met de rechts-radicale partij, onder meer vanwege het verzet van de FPÖ tegen sancties tegen Rusland en zijn rol in een groot spionageschandaal. Het zou Oostenrijks positie en aanzien in het Westen verzwakken, zo vrezen de christendemocraten.
Voor de ÖVP is het van belang dat de partij naast Buitenlandse Zaken ook de cruciale ministeries Justitie en Binnenlandse Zaken bemachtigt, om te voorkomen dat de FPÖ net als tijdens de vorige regeerperiode misbruik maakt van de veiligheidsdiensten. Dat zijn omvangrijke eisen voor de juniorpartij in de coalitie.
De relatie tussen de formerende partijen is al onder druk komen te staan door een opgedoken video van FPÖ-kopstukken, gepubliceerd door Der Standard. Aan een Stammtisch in een Weens café wordt de ÖVP door FPÖ’ers een “machtsbeluste” partij “in erbarmelijke staat” genoemd, die eigenlijk naar de oppositiebanken moet worden verwezen.
ÖVP-leider Stocker, die Kickl eerder een ‘veiligheidsrisico’ noemde, verzekert nu “zijn waarden nooit op te geven” en duidelijke grenzen te trekken. Maar hij zit klem: er lijkt geen alternatief, nu de onderhandelingen met de centrumlinkse SPÖ en liberale NEOS zijn mislukt. Wat rest zijn nieuwe verkiezingen, maar zijn partij is in de peilingen naar een dieptepunt van 18 procent gezakt. De FPÖ groeit juist verder.
Persvrijheid onder druk
In reactie op de publicatie van Der Standard viel de FPÖ de ‘linkse stasi-krant’ hard aan. Ook stelde een vooraanstaande FPÖ’er voor subsidies voor de vrije pers stop te zetten. De Oostenrijkse Vereniging van Hoofdredacteuren sloeg daarop alarm. Zij waarschuwen dat de persvrijheid wordt bedreigd met de FPÖ in de regering. Ook de publieke omroep ÖRF vreest drastische bezuinigingen en politieke inmenging.
De omroep is niet de enige die zich roert. Een groep van 150 vooraanstaande kunstenaars roept de ÖVP in een open brief op niet met de FPÖ in zee te gaan. “Het zal het grootste kapitaal van Oostenrijk vernietigen: het wereldwijde aanzien als land van kunst en cultuur.”
Ook de baas van de Kamer van Koophandel, tevens ÖVP-coryfee, roert zich. Hij vreest schade aan de Oostenrijkse export als de FPÖ geen afstand doet van complottheorieën en de wens om van Oostenrijk een ‘fort’ te maken.
De vraag is of Kickl bereid is verder afstand te doen van zijn radicale standpunten of dat hij, gesteund door de goede peilingen, juist de ÖVP op de knieën weet te krijgen. De gesprekken vinden nu op een geheime locatie plaats. Wanneer een deal kan worden verwacht, is onduidelijk.
