NOS Nieuws•
Met het aanstellen van Wouter Koolmees als verkenner kan de formatie van start gaan. Afgesproken is dat Koolmees snel begint en binnen een week in kaart brengt wat de opties voor een nieuw te vormen kabinet zijn.
Alle partijen dringen aan op zo’n snelle verkenning, maar de inhoudelijke wensen van partijen liggen nou niet bepaald op één lijn. Daarmee kan de start van de formatie allerminst eenvoudig worden genoemd. Desondanks zei Koolmees, die later vanavond nog de pers te woord staat, er “heel veel zin” in te hebben.
Koolmees werd op voordracht van D66, die uiteindelijk de grootste partij is geworden, door alle fracties als verkenner aanvaard. Kamervoorzitter Bosma prees de NS-topman “die we even lenen” om zijn lange staat van dienst, als oud-minister en oud-informateur. Volgens Bosma heeft Koolmees de juiste afstand tot de politiek.
De verkenner moet snel te werk gaan, want op 11 november moet hij zijn rapport al inleveren. De dag erna wordt de nieuwe Tweede Kamer geïnstalleerd en op 13 november kan de Kamer dan in debat over de uitslag van de verkiezingen.
Vooralsnog lijken partijen allemaal wat anders te willen, maar enige onderhandelingsstrategie moet ook niet worden uitgesloten.
Midden of centrumrechts?
D66-leider Jetten herhaalde vandaag zijn pleidooi voor een stabiel kabinet, wat hem betreft met D66, CDA, VVD en GroenLinks-PvdA. Samen hebben ze 86 zetels. Al voor het weekend deed hij een oproep aan VVD-leider Yesilgöz om de verkiezingsuitslag te “laten neerdalen” en “constructief” te werk te gaan.
Maar VVD-leider Yesilgöz voelt nog steeds helemaal niets voor zo’n samenwerking. De leiderschapswissel bij GroenLinks-PvdA verandert daar wat haar betreft “helemaal niets” aan. Het gaat de VVD niet om Timmermans of Klaver, zo zei ze, maar om de ideeën die te ver uit elkaar liggen.
Volgens Yesilgöz is er “geen enkel scenario” denkbaar waarbij “deze twee partijen in een kabinet komen”. Dan krijg je “iets in het midden”, zegt ze. “Iets gezapigs.” Wat de VVD betreft komt er een “centrumrechts kabinet” met D66, CDA, VVD en JA21.
JA21-leider Eerdmans is wel te porren voor zo’n kabinet, maar nu dat op precies 75 zetels kan rekenen is het volgens hem goed om te kijken of daar een partij bij kan. Welke partij dat zou kunnen zijn is dan “vers twee”. Op de vraag of zijn partij stabiel genoeg is en klaar is om een kabinet in te gaan zegt Eerdmans dat zijn “partij al vijf jaar bestaat” en over “ervaren kandidaten beschikt”.
Het CDA, bij elk te vormen coalitie als middenpartij onmisbaar, spreekt geen voorkeuren uit. Volgens CDA-leider Bontenbal moet in een verkenning snel duidelijk worden welke partijen “op de inhoud” kunnen samenwerken. Het gaat er volgens hem om “wat je kunt bereiken”. Daarbij sluit hij ook een minderheidskabinet niet uit.
Wilders feliciteert Jetten
PVV-leider Wilders erkende vanmiddag dat D66 de grootste is geworden en feliciteerde Jetten met de winst. Vrijdag maakt de Kiesraad de officiële uitslag bekend, maar nu het verschil tussen beide partijen 28.000 stemmen in het voordeel van D66 is, ziet Wilders naar eigen zeggen geen 30.000 stemmen meer zijn kant uit komen.
Vorige week, met minder stemmen geteld en een kleiner verschil, sprak hij daar nog anders over. Een verkenner kon wat hem betreft pas worden aangesteld na de definitieve uitslag, maar daar komt hij nu van terug.
Niet terug neemt hij zijn berichten op X vorige week dat er mogelijk gesjoemeld was met stembiljetten. Betreffende gemeenten wezen de beschuldigingen van de hand en experts noemden het ondermijnend. Wilders noemt het vandaag “totale onzin” dat hij de democratie zou ondermijnen. Volgens de PVV-leider “versterkt het de democratie juist als claims over gesjoemel worden onderzocht”.
In elk geval wacht de PVV nu een rol in de oppositie. Dat de partij in een nieuw te vormen kabinet zou komen leek al nooit kansrijk; veel partijen sloten samenwerken met de PVV al in de campagne uit.
