Frankrijk heeft (alweer) een nieuwe regering

• Frank Renout

  correspondent Frankrijk

Frankrijk heeft een nieuwe regering. Vanavond zijn de namen van de nieuwe ministersploeg bekendgemaakt. Maar de kans van slagen voor de kersverse bewindslieden lijkt klein. De politieke tegenstellingen in Frankrijk zijn nog net zo groot als onder de vorige centrumrechtse regering die al na drie maanden moest opstappen.

Intussen lopen het begrotingstekort en de staatsschuld steeds verder op. De Franse schuld heeft het astronomische bedrag van 3300 miljard euro bereikt, werd vorige week bekend.

En de Fransen keren zich massaal af van de politiek: “Niet alleen president Macron is erg impopulair, álle Franse politici zien hun imago verslechteren door de huidige politieke situatie”, constateerde peilingsinstituut Odoxa vorige week.

Half december stelde Macron centrumpoliticus François Bayrou aan als premier. De afgelopen tien dagen heeft Bayrou geprobeerd om een meerderheid in het parlement achter zich te krijgen en om ministers aan te trekken.

Dat laatste is nu gelukt. Frankrijk heeft sinds vanavond een nieuwe regering: de vierde in één jaar tijd. Zoveel regeringswisselingen zijn niet eerder voorgekomen in de recente Franse geschiedenis.

Onder de nieuwe ministers zit een flink aantal Macron-vertrouwelingen, zoals zijn oud-premier Élisabeth Borne en oud-minister Gérald Darmanin. Die laatste is rechts en ook het ministerie van Binnenlandse Zaken blijft in rechtse handen: de conservatieve minister Bruno Retailleau mag op zijn post blijven.

Maar er zijn ook linkse bewindslieden aangesteld, zoals de voormalige socialistische premier Manuel Valls en de linkse ex-minister François Rebsamen. Beiden waren overigens niet meer actief in de landelijke politiek.

Met de benoeming van de regering is een breed spectrum aan ministers aangesteld. Maar de tweede taak die premier Bayrou had, het vinden van een parlementaire meerderheid, is nog niet voltooid. Het Franse parlement is sinds de verkiezingen afgelopen zomer sterk verdeeld. Er zijn drie grote machtsblokken (links, centrum en radicaal-rechts) maar niemand heeft de absolute meerderheid. Samenwerken lukte tot nu toe niet: de drie blokken staan ideologisch te ver uit elkaar.

De conservatieve oudgediende Michel Barnier kreeg in september de opdracht een regering te vormen. Hij smeedde een coalitie met gematigd rechtse en centrumpartijen. Maar die hadden dus geen meerderheid in het parlement. Regeren was daardoor moeilijk. Barnier probeerde ook de steun van radicaal-rechts te krijgen, maar dat lukte niet.

De begroting voor 2025 werd het breekpunt. Barnier wilde die vanwege de parlementaire tegenwerking dan maar zonder stemming in de Assemblée doorvoeren. Links en radicaal-rechts besloten toen samen een motie van wantrouwen aan te nemen. De regering-Barnier moest vertrekken. Dat gebeurde begin december, precies drie maanden na het aantreden van Barnier.

De machtsverhoudingen zijn sindsdien niet veranderd. Bayrou werd de opvolger van Barnier, maar kwam in dezelfde politieke slangenkuil terecht.

Bayrou heeft geprobeerd om meer partijen achter zich te krijgen dan Barnier had. Samen met Macron ging Bayrou op zoek naar een brede coalitie van ‘gematigde’ partijen. Dat was inclusief gematigd links, maar zónder de links-radicale en rechts-radicale partijen.

De socialisten en De Groenen (EELV) in de Tweede Kamer reageerden heel terughoudend. Ze vonden dat Bayrou te weinig toezeggingen deed. En ze zinspeelden er de afgelopen dagen op een nieuwe motie van wantrouwen te steunen, zelfs als politici uit hun eigen partij toe zouden treden tot de regering.

Daarmee kan de regering-Bayrou voorlopig alleen op steun van het centrum en van gematigd rechts in de Assemblée rekenen, net als de vorige premier Barnier. En die twee politieke groepen hebben samen geen meerderheid in het parlement, net als onder Barnier. En daarmee is Frankrijk terug bij af.

“De Fransen hebben het gevoel in een onbegrijpelijk politiek theaterstuk te zijn beland waarbij politici alleen maar met zichzelf bezig zijn en alleen maar aan zichzelf denken”, vatte politicoloog Bruno Cautrès het maandag samen.

In theorie bestaan er twee potentiële (en radicale) oplossingen, maar die lijken voorlopig niet realistisch. Nieuwe parlementsverkiezingen mogen pas in juli worden gehouden: een jaar na de laatste verkiezingen. En vervroegde presidentsverkiezingen zijn pas mogelijk als Macron voortijdig opstapt. En hij denkt er niet aan om op te stappen. Hij wil zijn ambtstermijn tot 2027 uitdienen.