Franse kiezen nieuw parlement, ogen gericht op radicaal-rechtse partij Le Pen

• Frank Renout

  correspondent Frankrijk

Zo’n 49 miljoen Fransen kunnen vandaag hun stem uitbrengen voor een nieuw parlement. Het is de eerste ronde van de parlementsverkiezingen: volgende week zondag volgt een tweede stemronde.

Het worden historische verkiezingen genoemd. In allerijl opgezet na de voor president Macron slecht verlopen Europese verkiezingen, waarbij zijn partij veel kiezers verloor en de radicaal-rechtse Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen won. Slechts drie weken zaten er tussen de aankondiging en de eerste verkiezingsdag vandaag.

In peilingen gaat de RN aan kop. De partij kan daarin rekenen op zo’n 36 procent van de stemmen. Het zou voor het eerst in de geschiedenis zijn dat een radicaal-rechtse partij de meeste stemmen krijgt bij parlementsverkiezingen in Frankrijk. De RN mag, als die na de tweede ronde officieel de verkiezingen wint, een regering vormen en een premier voordragen.

Dat zou kunnen leiden tot grote politieke veranderingen in Frankrijk. Nu bepalen Macron en zijn regering nog het beleid, maar als de RN of een andere partij wint, krijgt die het bijna geheel voor het zeggen. De president houdt alleen beperkte bevoegdheden als het gaat om defensie en buitenlandse politiek.

De RN belooft bij verkiezingswinst onder meer een flinke verlaging van de belasting op elektriciteit en brandstoffen; het afbouwen van medische hulp aan illegalen, het invoeren van minimumstraffen en het weer terugbrengen van de pensioenleeftijd naar 60 of 62.

Ook in Europa zouden de gevolgen groot kunnen zijn. Frankrijk is met Duitsland de belangrijkste lidstaat van de EU met de meeste macht en invloed. Maar de RN van Marine Le Pen is uitermate kritisch over de EU, wil de macht van Brussel beperken, en wil de Unie afbouwen tot een samenwerkingsverband van soevereine landen.

In recente peilingen staat de linkse coalitie Nouveau Front Populaire op de tweede plaats met 28 procent van de stemmen. De partijen die Macron steunen, verenigd in de Ensemble-coalitie, komen op de derde plaats met 20 procent.

Franse peilingen zijn vaak accuraat, maar geven nog niet weer hoe de uiteindelijke zetelverdeling in het parlement zal zijn. De Fransen stemmen namelijk in twee rondes en per kiesdistrict. Alleen de grootste partijen uit de eerste ronde mogen door naar de tweede ronde, die over een week wordt gehouden.

Er zijn 577 kiesdistricten en in elk district gaat alleen de winnaar naar het parlement. De andere kandidaten krijgen geen enkele zetel.

Tussen de eerste en tweede ronde gaan partijen met elkaar onderhandelen om de kansen op succes te vergroten. In het ene kiesdistrict kan een partij zich bijvoorbeeld terugtrekken ten gunste van een andere partij, en in een ander kiesdistrict gebeurt dat dan andersom. Kiezers gaan mede daardoor strategischer stemmen.

In het verleden stemden linkse Fransen in de tweede ronde bijvoorbeeld vaak niet op hun partij van voorkeur, maar op de partij die de meeste kans had om de radicaal-rechtse RN te verslaan.

Dat zal waarschijnlijk ook nu gebeuren. Een groep van meer dan 200 prominente Fransen deed afgelopen week in Le Monde al een oproep aan rechtse, centrum- en linkse politici om bij de tweede kiesronde één gezamenlijk blok tegen de partij van Marine Le Pen te vormen.

De uitslag van de eerste ronde vandaag kan daarom fors verschillen van de uitslag van de tweede ronde. Zo haalde de Socialistische Partij in 2012 bij de eerste ronde 29 procent van de stemmen, en maar liefst 41 procent bij de tweede ronde.

Bij de laatste parlementsverkiezingen, in 2022, gebeurde hetzelfde met de partij van Macron: die steeg van 26 procent in de eerste ronde naar 38 procent in de tweede ronde.

De uitslag van de eerste ronde, vandaag, laat daarom zien waar het hart van de kiezers ligt. De uitslag over een week, van de tweede ronde, laat zien welk landsbestuur ze wél of juist niet willen.