Franse parlement hekelt misstanden katholieke scholen

• Frank Renout

  correspondent Frankrijk

Ouders, schooldirecties en de overheid hebben de afgelopen decennia weggekeken en gezwegen als er meldingen waren van mishandeling en seksueel geweld op katholieke scholen in Frankrijk. “Slachtoffers hebben zich uitgesproken, maar er werd te weinig naar ze geluisterd”, stelt een onderzoekscommissie van de Franse Tweede Kamer, de Assemblée.

Die commissie deed de afgelopen drie maanden onderzoek naar aanleiding van meldingen over één katholieke school in de Pyreneeën, de Notre-Dame de Bétharram. De klachten gingen over mishandeling en seksueel misbruik.

De onderzoekscommissie meldt nu dat er maar liefst 250 aanklachten bij justitie zijn ingediend over misstanden op de school. In ruim één op de drie gevallen gaat het om seksueel geweld. Zeker 26 personeelsleden van de Bétharram-school zijn als dader aangewezen. Het geweld duurde van de jaren 50 tot de jaren 2000: een halve eeuw dus.

Commissielid Paul Vannier zei geschrokken te zijn door de duur en omvang van de misstanden: “We hebben te maken met massageweld.” Zijn collega Violette Spillebout vindt vooral schokkend dat signalen die jarenlang naar buiten kwamen werden genegeerd: “Er heerste een omerta, niemand deed zijn mond open.”

In het rapport dat de commissie heeft gepubliceerd, ruim 300 pagina’s dik, wordt de vloer aangeveegd met de autoriteiten. “Op alle niveaus is er gefaald. De overheid heeft verschrikkelijk gefaald. Het geweld op de Bétharram-school kon de hele tijd gewoon doorgaan.”

Ook de huidige premier Bayrou is gehoord door de onderzoekscommissie. De leden van de commissie zijn verdeeld over de vraag of hij op de hoogte was van het geweld op de school. Bayrou was tijdens de misstanden onder meer bestuurder in de streek waar de school staat en zijn eigen kinderen zaten er op.

Het linkse commissielid Vannier zegt dat Bayrou ervan wist, dat hij niet ingreep, en dat hij daarover heeft gelogen. Maar commissielid Spillebout, van de middenpartij van president Macron, wil Bayrou niet als schuldige aanwijzen. Zij zegt dat “alle ministers die elkaar in de loop der jaren zijn opgevolgd, medeverantwoordelijk zijn”.

De misstanden waren er niet alleen op de school in de Pyreneeën, benadrukt de commissie. De parlementariërs brachten tijdens hun onderzoek 80 collectieven van slachtoffers in kaart, verspreid over het hele land, die zeggen het slachtoffer te zijn van mishandeling en seksueel geweld op hun katholieke onderwijsinstellingen.

Bijna overal gebeurde hetzelfde, aldus commissielid Fatiha Keloua-Hachi. “Op zo’n school loopt een roofdier rond. Maar daaromheen lopen andere mensen. En die zwijgen of stemmen er stilletjes mee in. Daardoor kan zo’n roofdier gewoon doorgaan met het mishandelen of verkrachten: 20 of 30 jaar lang, zonder dat iemand ingrijpt. En ook de ouders van de slachtoffers doen mee aan de omerta. Want die krijgen vaak wel signalen, maar doen er niets mee.”

Commissielid Vannier: “We hebben zoveel getuigenissen gehoord, over van alles, van verkrachting tot marteling. Kinderen kregen geen eten, mochten niet slapen. Er gebeurden dingen waar ik niet eens van wist dat ze bestonden.”

Hij verwees met name naar een katholiek internaat in het noorden van Frankrijk, Le Village d’Enfants de Riaumont. “Dat was de hel voor de kinderen die er verbleven. Het was een soort gevangenis met dwangarbeid. Hele generaties kinderen zijn daar gebroken. De kinderen werden er door de priesters stukgemaakt, verkracht en uitgehongerd. Er heerste een extreemrechtse sfeer, er waren verwijzingen naar het nazisme.”

De katholieke leiding van het pension organiseerde ook gevechten tussen de kinderen. “Dat waren kinderen van 10 tot 15 jaar die elkaar te lijf moesten gaan met bijlen.” De kinderen moesten zelf hun eigen ‘vechtarena’s’ bouwen, vertelde Vannier. “Ze werden ’s nachts in de kou naar buiten gestuurd, alleen gekleed in een leren broekje, om met kruiwagens cement en stenen te vervoeren.”

Tijdens de verhoren die de commissie de afgelopen maanden hield, meldde zich ook een slachtoffer van een school in Bretagne. “Vele anderen kunnen hier niet getuigen”, zei hij tegen de commissie. “Door het extreme geweld waar wij mee te maken kregen zijn sommigen alcoholist geworden, aan de drugs geraakt of hebben zelfmoord gepleegd.”

In het rapport van de parlementsleden worden 50 aanbevelingen gedaan om herhaling van dit soort gruwelijkheden te voorkomen. Katholieke scholen zijn privéscholen, maar zouden door de overheid vaker en beter moeten worden gecontroleerd. Daarnaast zou er een landelijk meldpunt moeten komen waar slachtoffers contact mee kunnen opnemen, zodat hun klachten serieus worden behandeld.

Franse politici zouden ook een debat moeten voeren over de verjaringstermijn. Veel misstanden die vanaf de jaren 50 plaatshadden op de Bétharram-school kwamen pas de laatste jaren naar buiten, nadat slachtoffers zich verenigd hadden in een collectief.

Mishandeling en verkrachting konden vaak niet meer worden bestraft: de feiten waren verjaard. “Sommige vormen van kindermishandeling zouden nooit moeten verjaren”, schrijft de commissie.