Gaza is verwoest, maar Hamas is niet verslagen en rekruteert nieuwe strijders

• Eliane Lamper

  redacteur Buitenland

Een totale overwinning en volledige vernietiging van Hamas, dat was de belofte die de Israëlische premier Netanyahu sinds de terreuraanval van 7 oktober 2023 bleef herhalen. Na vijftien maanden van oorlog zijn er tienduizenden Palestijnse burgers gedood en is een groot deel van Gaza verwoest, maar Hamas is niet verslagen.

De organisatie heeft zijn rangen alweer aangevuld met nieuwe strijders. “We schatten dat Hamas bijna net zoveel nieuwe militanten heeft gerekruteerd als het verloren heeft”, zei de Amerikaanse buitenlandminister Blinken deze week. “Dat is een recept voor aanhoudende opstand en een voortdurende oorlog.” Hamas wegvagen was dan ook geen haalbaar doel, zei Blinken.

Hamas zou niet meer in staat zijn om een georganiseerde aanval uit te voeren en is als militaire macht verslagen, stelde toenmalig defensieminister Gallant een halfjaar geleden. Voor de oorlog had de organisatie naar schatting zo’n 30.000 militanten. Israël zegt 18.000 strijders te hebben gedood, en heeft er nog eens duizenden gevangengenomen. Hamas doet daar geen uitspraken over.

Premier Netanyahu zei in september dat 23 van de 24 bataljons van Hamas verslagen waren, en dat het Israëlische leger zich zou gaan richten op het ontmantelen van de bestuurlijke tak van de organisatie. Maar volgens onderzoekers was dat toen een veel te optimistisch beeld en waren slechts drie bataljons vernietigd. Acht bataljons waren nog in staat om aan te vallen, de anderen waren wel ernstig verzwakt.

Dat het een onmogelijke opgave is om Hamas uit te schakelen, bleek toen militanten ook na het bombarderen en ‘leegvegen’ van gebieden, zoals in het noorden van Gaza, daar even later weer opdoken. Kleine groepjes strijders wisten het leger te raken met guerrillatactieken, zoals hit-en-runacties met antitankwapens, waar weinig training voor nodig is.

Hamas was in staat om wapens te blijven maken en te overleven met guerrillatactieken:

Dat neemt niet weg dat Hamas zwaar is verzwakt. De belangrijkste leiders, Ismail Haniyeh en Yahya Sinwar, zijn geliquideerd. Infrastructuur en wapens zijn verwoest, goed getrainde militanten zijn gedood. “Hamas houdt al heel lang rekening met liquidaties van haar leiders”, zegt Joas Wagemakers, islamoloog aan de Universiteit Utrecht en Hamas-kenner. “Prominente leiders worden ook weer vervangen.”

Zo heeft Mohammed Sinwar, de jongere broer van Yayha, nu een belangrijke rol. Hij zet in op de rekrutering van nieuwe leden, schrijft The Wall Street Journal. Dat gebeurt bij begrafenissen en gebedsbijeenkomsten, waar jonge Palestijnen met gevoelens van wrok te vinden zijn. Hamas zou hen werven met de belofte dat ze toegang krijgen tot voedsel en medische zorg, ook voor hun families.

De nieuwe aanwas laat zien dat er een grote motivatie is om tegen Israël te vechten. “Voor elke vader of broer die wordt gedood staat een andere broer of zoon weer op”, zegt Koert Debeuf, Midden-Oostendeskundige en hoogleraar aan de Vrije Universiteit Brussel. “Door die enorme verwoesting van Gaza is de woede richting Israël alleen maar toegenomen. Je kan een overtuiging niet uitroeien.”

De Israëlische regering wil niet dat Hamas nog iets te zeggen heeft in Gaza, maar het blijft onduidelijk wie het bezette gebied dan wel moet gaan besturen. De militaire tak is een onderdeel van de organisatie. Hamas heeft als politieke partij bijna twee decennia de macht stevig in handen gehad en heeft daardoor een invloedrijke rol in alle lagen van de maatschappij.

De Amerikanen willen dat de Palestijnse Autoriteit het bestuur in Gaza gaat overnemen:

Intussen neemt de populariteit van Hamas af. Inwoners in Gaza zien dat de organisatie de Palestijnse zaak internationaal op de kaart heeft gezet, maar er is steeds minder steun voor de terreuraanval van 7 oktober, blijkt uit onderzoek van het gerespecteerde Palestijnse onderzoeksinstituut PCPSR. In het begin van de oorlog groeide de steun voor Hamas en haar leiders, maar veel inwoners vragen zich af waar deze oorlog toe heeft geleid.

Hamas zal proberen zichzelf militair weer op te bouwen, maar zal waarschijnlijk minder op zijn bondgenoten kunnen leunen voor training en wapens. Het Israëlische leger heeft Hezbollah in Libanon hard geraakt, de top is geliquideerd. Verder is het regime van Assad in Syrië verdwenen, waardoor ook Iran verzwakt is geraakt en Syrië niet meer als doorvoerland kan gebruiken.