Geboortezorg voor asielzoekers van ‘onacceptabel’ niveau, concluderen onderzoekers

• Sander Zurhake

  redacteur Gezondheidszorg

De manier waarop de asielopvang is geregeld in Nederland is problematisch voor de geboortezorg voor asielzoekers. Gezondheidsrisico’s voor zwangere vrouwen en hun ongeboren kinderen worden zo onnodig groter. Dit concluderen onderzoekers van het Erasmus MC in een studie naar geboortezorg voor asielzoekers en statushouders.

De bij het onderzoek betrokken hoogleraar verloskunde Arie Franx vindt de gebrekkige zorg onacceptabel. “Elke vrouw in Nederland heeft ongeacht achtergrond of status recht op dezelfde kwaliteit van geboortezorg. Je moet voor jouw patiënt zorgen zoals je voor je moeder, zus of dochter zorgt. En dat doen we nu niet.”

In bijna de helft van de gevallen kwamen asielzoekers pas na twaalf weken zwangerschap bij zorgverleners, waardoor belangrijke tests niet tijdig werden afgenomen. Zo blijkt uit de analyse van tachtig verloskundige dossiers van asielzoekers.

In een kwart tot de helft van de gevallen lag dat niet aan de artsen die zijn ingehuurd door het COA, omdat de vrouwen bij aankomst al langer dan twaalf weken zwanger waren. Maar bij andere vrouwen is het voorgekomen dat medische intakes bij aankomst vanwege capaciteitsproblemen bij het COA niet werden uitgevoerd.

Als zwangere asielzoekers wél tijdig in beeld zijn bij verloskundigen komt het geregeld voor dat zij door overplaatsingen uit zicht raken. Deze overplaatsingen door het COA gebeuren vaak zonder overleg met zorgverleners. Een medische overdracht vindt daarom niet plaats of wordt vertraagd waardoor complicaties kunnen worden gemist. Volgens het rapport is dit een groot probleem omdat 70 procent van de vrouwen minimaal één keer wordt overgeplaatst en bijna een derde zelfs twee keer of meer.

In Ter Apel is het spreekuur in het azc, zodat de drempel om langs te gaan voor controles zo laag mogelijk is:

Alle azc-locaties hebben contracten met verloskundepraktijken maar de patiënten moeten via het openbaar vervoer hun weg naar een verloskundige vinden. Onderzoekers concluderen dat deze reis, waarbij de ov-aansluiting vanaf het azc en de reistijd relatief ingewikkeld en lang zijn, belastend is voor zwangere vrouwen. Ook omdat zij het land en de taal nog niet goed kennen.

Deze stapeling van factoren leidt ertoe dat zeker een derde van de patiënten hun afspraken mist. Verloskundigen die voor dit onderzoek zijn geïnterviewd stellen dat zo complicaties worden gemist. Uit een eerdere wetenschappelijke publicatie van hetzelfde onderzoeksteam blijkt dat de geboortesterfte bij baby’s van asielzoekers ten minste anderhalf keer zo hoog is. Een laag geboortegewicht komt twee keer zo vaak voor.

Franx benadrukt dat het overlijden van baby’s bij geboorte in Nederland relatief weinig voorkomt. “Dus het is niet zo dat bij asielzoekers door dit verhoogde risico tientallen baby’s overlijden. Maar het verschil tussen de uitkomsten van zwangerschappen van asielzoekers en vrouwen zonder vluchtelingenachtergrond is wel significant.”

Het onderzoek van het Erasmus MC zegt niet in welke mate de slechte toegankelijkheid van geboortezorg voor asielzoekers de gezondheidsrisico’s voor moeders en baby’s vergroot. Maar dat deze beperkte toegankelijkheid een niet te onderschatten effect heeft op de kwaliteit van deze geboortezorg staat voor de onderzoekers buiten kijf. Zeker omdat het stress veroorzaakt. En stress vergroot risico’s die kunnen leiden tot complicaties, dat is in de medische wereld onomstreden.

De onderzoekers doen tientallen aanbevelingen voor verbeteringen. Maar de belangrijkste is het concentreren van de geboortezorg én de zwangere vrouwen op de locatie zelf bij enkele azc’s. Volgens Franx los je met deze maatregel veel tegelijkertijd op.

“Er zijn per jaar 600 bevallingen bij asielzoekers. Dat is niet vreselijk veel. Als je per locatie minimaal vijftig bevallingen doet, kun je daar expertise opbouwen en ter plaatse alle testen doen, waarmee je vertraging of gemiste afspraken voorkomt. En het reisprobleem naar de verloskundige is ook weg.”

Het COA zegt de problematiek zoals geschetst in het rapport te herkennen, maar wil nog niet vooruitlopen op de vraag of het mogelijk is om de geboortezorg te concentreren. “Er zitten haken en ogen aan.”

De woordvoerder benadrukt dat (nood)opvang verre van ideaal is voor zwangere vrouwen. De vele openingen en sluitingen van tijdelijke opvanglocaties leidt tot veel verhuizingen en dus ook overdrachtsmomenten. “Daarom is het voor het verbeteren van de algehele geboortezorg belangrijk dat er meer stabiliteit in de opvang komt met voldoende langdurige opvanglocaties. Het handhaven van de spreidingswet draagt daaraan bij.”

De woordvoerder van minister Faber zegt dat asielzoekers recht hebben op volwaardige geboortezorg en stelt dat wordt bekeken of de aanbevelingen kunnen worden opgevolgd. De vraag is hoe reëel dat laatste is. Faber wil immers de spreidingswet schrappen en rigoureus bezuinigen op de asielopvang.