‘Gezamenlijk lenen EU voor defensie onvermijdelijk’, maar Nederland fel tegen

• 

  Kysia Hekster

  Correspondent Europese Unie

Security, Europe! Dat is het motto waarmee Polen op 1 januari begon als voorzitter van de Europese Unie. Dat voorzitterschap wisselt ieder half jaar. Vast onderdeel is een toespraak van de regeringsleider in het Europees Parlement over de belangrijkste doelen.

Vanmorgen is het de beurt aan Donald Tusk. Duidelijk is dat zijn verhaal vooral zal gaan over veiligheid. Polen wil het voorzitterschap de komende maanden gebruiken om een uitgebreid debat te voeren over verhoging van de Europese defensie-uitgaven.

De discussie daarover is in de Brusselse wandelgangen al volop losgebarsten. Reden genoeg: in Oekraïne woekert de oorlog voort en de Amerikaanse president Trump dreigt NAVO-landen die in zijn ogen niet genoeg betalen aan defensie niet te verdedigen.

Als het aan hem ligt gaat de zogenoemde NAVO-norm, het percentage van het bruto nationaal product dat ieder land moet uitgeven aan defensie, van 2 naar 5 procent.

Vrijwel iedereen is het er daarom over eens dát meer geld naar defensie moet. “Op dit moment zijn we niet serieus bezig”, zei de Litouwse Eurocommissaris voor Defensie Andrius Kubilius in december.

Hij wil een “big bang”. Voor de nieuwe EU-begroting hoopt Kubilius op 100 miljard euro voor defensie, ongeveer tien keer zoveel als nu. De miljarden zijn onder meer bedoeld voor het stimuleren van de defensieproductie in Europa. Met gezamenlijke EU-financiering zou die sneller van de grond komen dan wanneer landen dat ieder voor zich doen, is de gedachte.

Maar waar moeten die honderden miljarden extra vandaan komen? Steeds vaker valt daarbij de term eurobonds. Dat zijn gezamenlijke leningen waarmee de Europese Unie geld ophaalt op de kapitaalmarkt. Dat is gunstig voor landen voor wie het nu lastig is om geld te lenen, bijvoorbeeld omdat ze een hoge staatsschuld hebben. Nederland is hier van oudsher tegen, omdat het vindt dat ieder land zelf zijn eigen begroting rond moet krijgen en niet garant wil staan voor andere landen.

Binnen de EU zijn veel landen inmiddels voorstander van deze manier om aan extra geld te komen. Ook Denemarken, in het verleden fel tegen samen lenen, is nu voor.

Voor Nederland blijft het vooralsnog taboe. In het regeerprogramma staat: “Het kabinet is geen voorstander van het aangaan van gemeenschappelijke schulden voor nieuwe Europese instrumenten.” Bij de laatste EU-top herhaalde premier Schoof dat standpunt.

Toch gaan al concrete voorstellen rond. Volgens website Euractiv heeft de Griekse premier samen met de Polen een ‘klein Europees defensiefonds’ aan de andere EU-landen voorgesteld. Via dat ‘kleine’ fonds zou de 100 miljard euro dan geleend worden.

Oud NAVO-baas Jaap de Hoop Scheffer is er “zeer van overtuigd” dat Nederland het verzet tegen defensieleningen niet kan volhouden. “Ik acht het onvermijdelijk dat het gebeurt. Ik zie niet hoe je de Europese defensie-ambities allemaal uit publieke middelen kan financieren. Je moet privaat kapitaal aanboren, en daar horen eurobonds bij.”

Tot nu toe is Nederland nog verzekerd van Duitse steun in het verzet tegen de gemeenschappelijke leningen. Maar mogelijk verandert dat na de Duitse verkiezingen volgende maand. Dan ontstaat een nieuwe realiteit.

Het momentum voor eurobonds groeit, schrijft website Euractiv. Als CDU-lijsttrekker Friedrich Merz de verkiezingen wint, zou hij zijn verzet tegen defensieleningen kunnen staken. Nederland zou dan verder geïsoleerd kunnen raken in de EU.

Naast gezamenlijk lenen liggen ook allerlei andere opties op tafel voor meer geld naar defensie. Het anders inrichten van de nieuwe EU-begroting bijvoorbeeld, of het gebruiken van bijna 100 miljard euro uit het coronaherstelfonds dat ‘over’ is.

Meerdere landen vroegen de Europese Commissie eerder geld dat uitgegeven wordt aan defensie niet mee te tellen als schulden. Ook wordt gekeken naar mogelijkheden om via de Europese Investeringsbank EIB geld te lenen voor defensieprojecten.

De komende maanden zijn cruciaal voor het verloop van de discussie. Over twee weken komen de EU-leiders bij elkaar in België om te praten over defensie en hoe die te financieren. Op 19 maart presenteert de Litouwse Eurocommissaris zijn eerste ideeën over de verhoging van de Europese defensie-uitgaven. Aan EU-voorzitter Polen de taak al die gesprekken in goede banen te leiden.

De Hoop Scheffer denkt dat de Duitsers en de Nederlanders uiteindelijk bakzeil zullen halen in hun strijd tegen gezamenlijke leningen. “Het is meer dan een klein golfje dat is ontstaan. Door de geopolitieke nood zijn we gedwongen tot handelen en onze eigen broek op te houden. Trump heeft het over “Make America Great Again”. Ik zeg: ‘Europeans need to make Europe act again!'”