NOS Nieuws••Aangepast
-
Charlotte Klein
redacteur Klimaat
-
Charlotte Klein
redacteur Klimaat
Greenpeace International vecht in Nederland een boete aan van 667 miljoen dollar die een Amerikaanse rechtbank dit jaar had opgelegd aan verschillende takken van de milieuorganisatie. De zaak kan voor de Nederlandse rechter voorkomen omdat de internationale tak van de actiegroep hier is gevestigd.
Voor zover bekend is het de eerste zaak in Europa waarin gebruik wordt gemaakt van een nieuwe Europese richtlijn die ngo’s, journalisten en activisten beschermt tegen intimiderende en disproportionele rechtszaken, zogenoemde SLAPPs.
‘Juridisch pesten’
De directeur van Greenpeace International Mads Christensen noemde de rechtszaak bij de Amsterdamse rechtbank een “schoolvoorbeeld van juridisch pesten”. “Overal ter wereld zien we dat mensen voor de rechter worden gesleept, simpelweg omdat ze de waarheid vertellen, gemeenschappen verdedigen of onrecht aan de kaak stellen. SLAPPs kosten veel tijd, veel geld en veel energie die we heel graag aan andere crises zouden willen geven.”
Jasmijn de Zeeuw, jurist bij Free Press Unlimited, steunt de zaak: “Dit soort zaken zijn een gevaar voor de persvrijheid en democratie. We zien nu al dat dit soort juridische intimidatie ertoe leidt dat belangrijke informatie en kritiek het publiek niet bereikt, omdat men bang is voor jarenlange procedures en exorbitante geldbedragen.”
Afgelopen maart verloor Greenpeace International in de VS een rechtszaak van het Texaanse pijpleidingenbedrijf Energy Transfer en moet een boete van meer dan een half miljard dollar betalen – de ngo vecht nog tegen dit vonnis. Het pijpleidingenbedrijf beschuldigde Greenpeace International van laster, omdat het een open brief tegen het aanleggen van een grote oliepijpleiding in 2016 en 2017 in North Dakota mede had ondertekend. Ook twee andere takken van Greenpeace werden aangeklaagd voor betrokkenheid bij protesten tegen de pijpleiding.
De zaak werd groots aangepakt door Energy Transfer: het eiste miljoenen dollars van de ngo. Een goed voorbeeld van een SLAPP-zaak, zeggen deskundigen, waaronder Free Press Unlimited. De Zeeuw: “De eis voor wat Greenpeace gedaan had was disproportioneel. En de zaak is zo ingezet dat het niet bedoeld is om gelijk te halen, maar om te intimideren. Dat kan je ook herkennen aan de hoogte van de schadevergoeding.”
Vorig jaar nam het Europees Parlement een richtlijn aan, waarmee rechters SLAPPs beter kunnen herkennen en doelwitten beter kunnen beschermen. De Europese deadline om dit om te zetten in nationale wetgeving is juni volgend jaar. Tot dusver hebben nog weinig lidstaten dit gedaan.
Er is al een Nederlands wetsvoorstel, maar daarop klinkt kritiek – onder meer van de anti-SLAPP-werkgroep waar ook Free Press Unlimited lid van is. Het wetsvoorstel zou de Europese richtlijn slechts summier overnemen. Volgens het inmiddels demissionaire kabinet is het voorkomen en aanpakken van SLAPPs al mogelijk binnen het huidige recht. Critici stellen juist dat er onvoldoende handvatten bestaan om in te grijpen.
De advocaat van Greenpeace International, Amy Jacobsen, noemt het al winst dat er überhaupt over deze zaak wordt gesproken: “Het effectieve aan SLAPPs is dat mensen zich door de juridische angst al vroegtijdig terugtrekken zonder dat iemand ervan weet.”
Daarnaast is het volgens De Zeeuw een voorbeeldzaak. “Het is voor het eerst dat er op basis van deze richtlijnen een rechtszaak wordt gevoerd, maar ook dat iemand de richtlijn proactief gebruikt om terug te vechten. Wat dat betreft is dit dus een goede testcase voor hoe het Nederlands recht en de richtlijn werken.”
