Groen licht voor groei ASML lijkt binnen handbereik, maar er zijn ook zorgen in Eindhoven

• Nando Kasteleijn

  redacteur Tech

Een terrein ter grootte van 140 voetbalvelden aan de noordoostkant van Eindhoven, ingeklemd tussen twee snelwegen en een rivier. Mag chipmachinefabrikant ASML daar bouwen? Dat is de vraag waar de gemeenteraad zich vanavond over buigt.

Pas na goedkeuring van de raad kunnen de volgende stappen worden gezet in ‘Operatie Beethoven’: het kabinetsplan om grote bedrijven als ASML in Nederland te houden. Uit een rondgang van de NOS langs de verschillende fracties in de Eindhovense gemeenteraad lijkt er zich een meerderheid af te tekenen voor het uitbreidingsplan, al is dit nog niet zeker. Het lijkt af te hangen van GroenLinks. De grootste partij in de raad heeft nog twijfels, maar neigt naar steun.

“Hier nee tegen zeggen is geen optie”, zegt Tjeerd Ritmeester, vicefractievoorzitter van de PvdA. Dat lijkt dan ook de kern van het verhaal: de economische belangen voor de stad, de regio en voor Nederland zijn te groot. Het gaat niet alleen om werkgelegenheid bij ASML zelf, maar ook voor allerlei toeleveranciers – vermoedelijk nog tienduizenden extra banen. Ook al staan de publieke voorzieningen nu al onder druk en is het vinden van een huis in de regio lastig.

In de praktijk betekenen de plannen bijna een verdubbeling van het aantal medewerkers bij de fabrikant. De algehele verwachting in de chipsector is dat de vraag naar computerchips de komende jaren flink gaat toenemen. Dat is het gevolg van grote technologische en maatschappelijke ontwikkelingen, zoals elektrificatie en de toenemende inzet van AI (kunstmatige intelligentie).

“Dit is de grootste beslissing die we als raad deze periode nemen”, zegt Eva de Bruijn, fractievoorzitter van GroenLinks, de grootste fractie in de raad en onderdeel van de coalitie. “Voor of tegen, het heeft allebei consequenties.” Van de coalitiepartijen is GroenLinks het meest kritisch.

“We moeten voorkomen dat Eindhoven een stedelijke plofkip wordt”, zegt De Bruijn. “Het kan alleen als het kan. Het piept en het kraakt nu al in de stad. Hier dient ASML ook een grote verantwoordelijkheid in te pakken.”

Dat het piept en kraakt, merken ze bijvoorbeeld in de zorg. Bij huisartsenorganisatie Stroomz is er een wachtlijst, vertelt voorzitter Pascale Voermans. Dat is te merken in de nieuwbouwwijk Meerhoven in Eindhoven, die vlak bij het hoofdkantoor van ASML ligt. “Iedereen die zich verder zou willen inschrijven, kan hier eigenlijk niet terecht”, zegt Voermans.

En dat is nog zonder die duizenden extra medewerkers die er komen als ASML gaat uitbreiden. “Dus we zijn ook echt wel aan het becijferen wat dat betekent aan extra zorgvraag. Dus wat is de impact eigenlijk op de zorg en op welke zorg dan?” Daarbij wordt er bijvoorbeeld ook gekeken welke zorg digitaal kan worden gedaan. Verder zegt ze dat er goed moet worden gekeken naar de informatievoorziening voor internationale inwoners.

Ook lopen er trajecten, nu nog op kleine schaal, om de partners van buitenlandse werknemers te laten instromen als medewerker in de zorg of in het onderwijs. “Maar tegelijkertijd weten we ook: met een buitenlandse opleiding kun je hier niet zonder meer aan de slag.”

Bij sportverenigingen bereiden ze zich ook voor op de groei, vertelt Ron Dillen. Hij is voorzitter van een Veldhovense voetbalvereniging, maar ook van het lokale sportakkoord en zit in die hoedanigheid ook aan tafel met ASML. Hij erkent dat de wachtlijsten bij zijn club niet korter zullen worden. “Wij zijn natuurlijk beperkt in onze capaciteit. Dus dat betekent dat er plannen gemaakt worden om te kijken of we de groei wel kunnen faciliteren.”

Met het toenemend aantal internationals zien ze daar ook de vraag naar andere soorten sporten toenemen, zoals cricket. “Die hebben gewoon een andere manier van sporten”, aldus Dillen. De voorzitter ziet de groei van ASML en andere toeleveranciers overigens vooral als een kans.

Wethouder namens het CDA Stijn Steenbakkers ziet de druk op de publieke voorzieningen als een “belangrijk aandachtspunt”. Hij wijst erop dat er in samenwerking met Den Haag een onderzoek loopt naar de vraag wat er extra nodig is in de regio. “Zodat dat in balans kan plaatsvinden. Want het kan alleen als het kan.”

ASML benadrukt dat ze erop koersen straks per medewerker 2500 euro per jaar te investeren in de regio via 19 verschillende programma’s. Het gaat om bijvoorbeeld woningbouw, infrastructuur, culturele activiteiten en sport. Bij het huidige aantal medewerkers in Nederland gaat het al om 57 miljoen euro en dat bedrag zal in de toekomst hoger worden. De zorg, zegt het bedrijf, is echt een overheidstaak.