Grote zorgen over aanpak medicijntekorten na uitspraak Raad van State

• Sander Zurhake

  redacteur Gezondheidszorg

Bij apothekers, artsen, patiënten en het ministerie van Volksgezondheid is grote bezorgdheid ontstaan over medicijntekorten. Want een uitspraak die de Raad van State gisteren deed, zal het veel moeilijker maken om bij medicijntekorten vervangende geneesmiddelen te importeren. De verwachting is dat tienduizenden patiënten binnen enkele weken zonder essentiële medicijnen komen te zitten, zoals salbutamol tegen astma.

Het probleem is volgens de hoogste bestuursrechter een ministeriële uitzondering op de Geneesmiddelenwet die de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) de mogelijkheid gaf om een zogenoemd tekortenbesluit te nemen. Dan mogen apothekers middelen die wel in andere landen voorradig zijn, kopen en importeren.

Tot gisteren nam de IGJ dergelijke tekortenbesluiten zelfstandig, om snel te kunnen anticiperen op verwachte medicijntekorten. Maar dat mag niet volgens de wet, zo oordeelt de rechter. Onder elk tekortenbesluit moet een aanvraag liggen van een arts die daarin beargumenteert dat er voor zijn patiënt geen medicijnen meer voorradig zijn in Nederland.

Het gevolg is dat artsen en apothekers sinds vandaag per patiënt een aanvraag bij de inspectie moeten indienen. Het gaat hierbij om honderdduizenden patiënten.

“Dit wordt een bureaucratische rompslomp waar gewoon geen tijd en capaciteit voor is”, zegt een woordvoerder van de Patiëntenfederatie. “Patiënten worden hiermee weer de dupe van een probleem in het systeem dat tot schrijnende situaties kan leiden. Dat vinden wij onbestaanbaar.”

Zowel de patiënten als apothekers stellen dat door het wegvallen van deze regeling veel mensen in gezondheidsproblemen zullen komen of zelfs in een levensbedreigende situatie kunnen terechtkomen.

Nicole Hunfeld, ziekenhuisapotheker op de intensive care van het Erasmus MC, geeft het voorbeeld van de bloeddrukverlager Nifedipine. Dat is een middel dat al heel oud is, maar door tekorten alleen nog dankzij een tekortenbesluit in Nederland voorhanden is. Het middel kan bijvoorbeeld cruciaal zijn voor patiënten na een hersenoperatie als de bloeddruk heel gecontroleerd moet blijven.

“Dat is altijd spoed”, weet Hunfeld. “En als het nu zo is dat we via een artsenverklaring eerst de toestemming moeten hebben van de inspectie, dan is dat in de praktijk niet werkbaar omdat we die tijd gewoon niet hebben. Het kan dagen duren en de patiënt gaat dan gevaar lopen.”

Bij de apothekersbrancheorganisatie KNMP is de uitspraak van de Raad van State als een bom ingeslagen. Zeker omdat het medicijnentekort elk jaar sterk toeneemt. “En juist het dit jaar toegenomen aantal besluiten van de IGJ om bij tekorten te mogen importeren was een steun in de rug voor iedereen die kampt met een tekort aan een geneesmiddel”, aldus voorzitter Aris Prins. Hij spreekt van “een enorme tegenvaller voor de maatschappij.”

De IGJ schrijft in een verklaring dat er niets anders op zit dan de wet te respecteren. En tot die veranderd is, worden geen grootschalige tekortenbesluiten meer gegeven. Volgens een woordvoerder wil de inspectie voorkomen dat patiënten de dupe worden, maar wordt niet concreet welke mogelijkheden de inspectie nog heeft om dat te voorkomen.

De Patiëntenfederatie stelt dat het kabinet en de Tweede Kamer nu aan zet zijn om zo snel mogelijk met een regeling te komen voor het importeren van medicijnen die wel juridisch stand houdt. Een woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zegt dat het vinden van een oplossing op dit moment “topprioriteit” heeft.

Onduidelijk is nog hoe snel zo’n oplossing kan worden gevonden. Waarschijnlijk is een wetswijziging nodig, en wetswijzigingen kosten doorgaans tijd. Een oplossing voor het einde van het jaar is daardoor onzeker.