NOS Nieuws•
Bewoners van het Overijsselse dorp Wierden herinneren zich nog tot in detail hoe een lange trein in de ochtend van eerste kerstdag 1944 vanuit de lucht onder vuur werd genomen. En vooral hoe honderden dwangarbeiders uit de trein zichzelf na de beschieting in veiligheid probeerden te brengen voor de Duitse bezetter.
“Ik zie ineens een vliegtuigvleugel langs het raam scheren en een vuurstraal richting het spoor schieten”,, zegt Jan Janssen (92) bij Oost. Hij is een van de Wierdenaren die een aantal treinpassagiers wisten te verstoppen.
De Nederlandse regering kondigde in september 1944 vanuit Londen een grote spoorwegstaking af. De bedoeling was dat de Duitse bezetter geen misbruik meer kon maken van Nederlandse treinen of spoorwegpersoneel. Reden er toch treinen, dan werden die vaak onder vuur genomen door geallieerde jachtvliegtuigen.
Dat gebeurde ook met de lange trein die op 25 december 1944 uit Kampen was vertrokken en rond 09.00 uur bij station Wierden langskwam.
Razzia’s in dorpen
Wat de bemanning van de Engelse jachtvliegtuigen niet wist, was dat de trein geen vijandelijke troepen vervoerde of oorlogsmaterieel. In de trein zaten ongeveer 1400 mannen uit Goeree-Overflakkee en Schouwen-Duiveland. Zij waren bij razzia’s in hun dorpen opgepakt, per rijnaak naar Amsterdam vervoerd en in de trein gestopt. Ze zouden in Duitsland moeten helpen om de kapotgeschoten infrastructuur te herstellen.
Toen de trein bij station Wierden tot stilstand kwam, werd hij van alle kanten beschoten. In de trein kwamen vier mannen direct om het leven. Enkele tientallen raakten bij de luchtaanval gewond. Bijna 200 mannen wisten te ontsnappen uit de trein, onder meer door zich onder de kerkgangers in Wierden te mengen. Veel van de kerkgangers reageerden snel, namen de mannen in hun midden op en brachten ze naar veiliger plaatsen, zoals zolders, kelders en schuurtjes.
In hun huis aan de Appelhofstraat zagen Janssen en zijn vader twee mannen komen aanlopen, naar later bleek de broers Springvloet Dubbeld. Ze waren nat en nerveus, maar werden toch naar binnen gelaten. “Mijn vader heeft toen iets gedaan waarvan ik nu denk dat dat niet verstandig was”, aldus Janssen. “Hij sloot de gordijnen, overdag.”
Konijn op menu
Maar het ging goed. De broers waren net op tijd binnen. Janssen zag even later twee Duitse soldaten een paar meter verderop staan, op zoek naar vluchtelingen uit de trein. De broers Springvloed Dubbeld bleven de rest van die tweede kerstdag binnen en schoven aan bij de kerstdis. “Waarschijnlijk aten we konijn”, stelt Janssen.
Jo ten Cate-Breij (94) herinnert zich hoe iets verderop in Wierden een jongen aan kwam lopen, die ook vertelde dat hij uit de trein was gesprongen. De jongen had geen idee waar hij was of waar hij heen moest. “Hij was dood- en doodop, hij zweette en hoestte en was er verschrikkelijk aan toe”, aldus Ten Cate-Breij. De jongen kreeg een kop koffie en kon mee-eten bij de lunch. Omdat het huis vol was, werd de jongen op de hooizolder verstopt.
“Wij hadden niks. Hij had ook niks”, zegt Ten Cate-Breij. “Kleren kregen we later voor hem.”
Balans opgemaakt
Meer dan duizend passagiers uit de trein werden door de Duitse bewakers meegenomen en een paar uur opgesloten in de textielfabriek van de firma Scholten aan de Violenhoeksweg. Diezelfde avond werden ze overgebracht naar een andere trein en naar Duitsland vervoerd. Enkele tientallen mannen wisten te ontsnappen tijdens de korte voettocht tussen de textielfabriek en het station.
De onderduiker bij Ten Cate-Breij bleef tot 5 februari 1945 op de hooizolder. Daar werd het nog even spannend toen de Duitsers aan de deur kwamen en met bajonetten in het hooi staken. Maar de onderduiker zat veilig en wel in een schuilplaats, iets verderop. In februari 1945 reisde hij per fiets terug naar huis.
Onderduikadres
De broers Springvloet Dubbeld werden na hun ontsnapping uit de trein herenigd met een derde broer die ook onderweg was naar Duitsland. Met z’n drieën konden ze terecht op een onderduikadres in Ypelo, een dorp in de buurt.
Toch liep het niet voor alle drie goed af. Kort voor de bevrijding van Wierden, op 4 april, viel een V1-projectiel in de omgeving. Een blindganger, die een van de drie broers samen met een vriend probeerde te ontmantelen voor de benzine. De V1 explodeerde alsnog, beide jongemannen komen om. Vijf dagen later werd Wierden bevrijd.
