Japanse jongen in China doodgestoken op beladen herdenkingsdag

• 

  Anoma van der Veere

  Correspondent Japan

In China is een 10-jarige Japanse jongen die gisteren werd neergestoken aan zijn verwondingen overleden. De verdachte is een Chinese man van 44. Hij stak de jongen toen die op weg was naar zijn school. Het is het tweede steekincident met een Japanse burger in China dit jaar.

Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken spreekt desondanks van “een geïsoleerd incident”. Maar Japanners zijn bang dat het een voorbode is voor meer, nu de politieke spanning tussen de twee landen snel oploopt.

Ouders van schoolgenoten van het slachtoffer zijn geschrokken: “Mijn veiligheidsgevoel hier in China is volledig verdwenen,” vertelt een vader aan lokale verslaggevers. Het incident vond plaats op een gevoelige herdenkingsdag.

Precies 93 jaar geleden bombardeerde het Japanse leger het spoor nabij de noordoostelijke stad Shenyang. Dat wordt door historici gezien als de start van de Tweede Wereldoorlog in China.

De timing van de mesaanval wijst op een vergelding voor deze geschiedenis. Regelmatig laaien anti-Japanse sentimenten in China op rond de herdenking. Zo vielen op dezelfde dag in 2005 duizenden demonstranten Japanse diplomatieke posten en bedrijven aan en ook in 2012 waren er gewelddadige protesten. Mede hierom had het Japanse ministerie van Buitenlandse Zaken de Chinese overheid vorige week al gevraagd om extra beveiliging.

Dat verzoek was ook een reactie op de aanval op een Japanse moeder en kind in juni, toen een 52-jarige Chinese man de twee met een mes belaagde. Ook dit was dicht bij een Japanse school. Een Chinese vrouw schoot te hulp en bekocht dat met haar leven.

Haar daad werd in zowel China als Japan als heldhaftig bestempeld, en leidde tot beloften van de Chinese overheid om de veiligheid van buitenlandse inwoners, onder wie Japanners, te verbeteren. Maar over het onderzoek naar de aanval geeft de Chinese overheid geen informatie. Ook ditmaal weigeren de autoriteiten details over de aanval vrij te geven.

De Chinese ambassadeur in Tokio werd na het steekincident van gisteren op het matje geroepen. Hij zegt dat China werkt “aan het verbeteren van de veiligheid van buitenlandse inwoners”. Het Chinese ministerie spreekt van een “ongelukkig incident” dat “overal ter wereld had kunnen gebeuren.”

Maar in Japan geloven ze daar weinig van. Volgens premier Kishida is dit incident geen toeval. Hij eist opheldering over het motief van de dader en benadrukt dat “een herhaling absoluut niet meer mag voorkomen”.

“Het is een ernstige zaak als deze aanval het gevolg is van het anti-Japanse onderwijs in China,” aldus oud-Defensieminister Onodera. Dat is een breed gedeeld sentiment in de Japanse gemeenschap in China, die meer dan 100.000 mensen telt.

Vorig jaar waarschuwde de Japanse ambassade in Peking zijn burgers in China nog om voorzichtig te zijn en “niet te luid Japans te spreken” uit angst voor geweld. Dit was na landelijke demonstraties tegen de Japanse plannen om afvalwater uit de kerncentrale in Fukushima in zee te lozen.

Uit angst voor nieuwe aanvallen heeft de school de lessen stopgezet. Ouders zijn opgeroepen voor een bijeenkomst om veiligheidsmaatregelen te bespreken, en mogen online deelnemen als ze te bang zijn om naar de school te komen. De Japanse overheid heeft nogmaals gevraagd om meer beveiliging rond de tien Japanse scholen in China.

De steekincidenten vinden plaats terwijl de militaire spanningen tussen de twee landen oplopen. China voert bijna dagelijks patrouilles uit in wateren rond de Senkaku- of Diaoyu-eilanden in de Oost-Chinese Zee. Beide landen claimen deze eilandengroep als hun grondgebied. Als antwoord op de Chinese escalatie voert ook Japan het aantal patrouilles en militaire oefeningen op.

Daarbij heeft premier Kishida aangegeven dat het Japanse defensiebudget in de komende vijf jaar wordt verdubbeld. De militaire macht wordt opgeschroefd en onderdeel daarvan is de bouw van een reeks legerbases op de meest zuidelijke eilanden, niet ver van Taiwan. Tot irritatie van China, dat weer reageert door kortstondig Japanse wateren te betreden en het luchtruim te schenden, waardoor de spanningen nog verder oplopen.