Kabinet: totaalverbod op gezichtsbedekkende kleding van demonstranten kan niet

Het kabinet wil bekijken of het mogelijk is om gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties te verbieden. Een meerderheid van de Tweede Kamer vroeg in september om zo’n verbod en het kabinet gaat de juridische
haalbaarheid en de uitvoerbaarheid ervan onderzoeken.

Premier Schoof liet in november al doorschemeren dat hij daar wel wat voor een verbod voelde. Dat was na de Amsterdamse rellen na de voetbalwedstrijd Ajax – Maccabi Tel Aviv. Maar een totaalverbod is niet mogelijk, zegt minister Van Weel van Justitie en Veiligheid in een brief aan de Tweede Kamer.

Reden daarvoor is dat een vermomming onderdeel kan zijn van een protest. Bij een demonstratie tegen dictatoriale regimes is de kans reëel dat zo’n overheid “betrokkenen of relaties van hen zal willen schaden”, staat in de brief. Van Weel vindt het dan redelijk dat demonstranten onherkenbaar zijn. Het kabinet start nu met een ‘verkenning’, die het eerste kwartaal van 2025 klaar moet zijn.

Er wordt al langer gepraat over het harder aanpakken van actievoerders die problemen veroorzaken. In 2022 begon bijvoorbeeld de milieuorganisatie Extinction Rebellion met het blokkeren van snelwegen in hun protest tegen fossiele brandstoffen. In anderhalf jaar is de A12 35 keer bezet, schrijft het ministerie van Veiligheid en Justitie. De afgelopen twee jaar zijn 10.000 arrestanten opgepakt bij demonstraties.

Burgemeesters moeten soms veel politie inzetten bij allerlei protestacties om de openbare orde en de verkeersveiligheid te handhaven. Te denken valt aan de boerenprotesten in 2024 waar tractoren snelwegen blokkeerden met onder meer afval en hooibalen.

Probleem daarbij is dat het voor de politie en het Openbaar Ministerie vaak moeilijk is om de identiteit van de demonstranten te achterhalen. Met sjaals, mutsen en mondkapjes maken ze zichzelf onherkenbaar, zoals ook bleek bij de pro-Palestijnse demonstratie bij de Universiteit van Amsterdam vorig jaar.

Partijen als de VVD, PVV en JA21 pleitten in september voor een harde straf voor demonstranten die problemen veroorzaken. “Het gaat om mensen die helemaal niet willen demonstreren, maar die de boel willen saboteren”, zei JA21-leider Eerdmans. “Mensen die gewoon hun punt willen maken, zijn het slachtoffer.”

Het kabinet is overigens tevreden over het demonstratierecht in Nederland en ziet geen aanleiding om wezenlijke zaken te veranderen. “Het gaat heel goed”, vindt minister Van Weel van Veiligheid en Justitie. Er zijn volgens hem “een aantal demonstranten” die misbruik maken van de ruime mogelijkheden in Nederland om te protesteren. “En daar willen we wat aan doen.” Het kabinet wil een scherper onderscheid gaan maken tussen “ordeverstorende acties” en “vreedzame demonstraties”.

Er loopt ook een wetenschappelijk onderzoek naar het demonstratierecht, zo is in april 2024 al aangekondigd. Minister Van Weel wil dit onderzoek eerst afwachten voor er iets besluiten vallen over een wijziging van de wet. Het onderzoek moet voor de zomer klaar zijn.