Kamer en kabinet willen ‘gematigde bevolkingsgroei’, maar het is de vraag hoe

Er moeten de komende jaren minder mensen naar Nederland komen, om ervoor te zorgen dat de welvaart behouden blijft. Dat vindt een overgrote meerderheid in de Tweede Kamer, die vandaag debatteert over een rapport van de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050.

Het kabinet kondigde gisteren aan te willen sturen op een “gematigde bevolkingsgroei”, in lijn met het rapport. Daarmee komt het inwoneraantal in 2050 tussen de 19 en 20 miljoen mensen (tegenover 18 miljoen nu).

De meningen lopen uiteen over hoe de gematigde groei bereikt moet worden, hoewel een groot deel van de partijen inperking vooral zoekt bij arbeidsmigratie. “Dat is de grootste groep en er is het makkelijkst beleid op te maken”, zei GroenLinks-PvdA-leider Timmermans in het debat, die betoogde dat deze vorm van migratie gepaard gaat met uitbuiting en andere misstanden.

Hij pleitte voor een verbod op uitzendwerk in de vleessector, glastuinbouw en distributiecentra. En als die sectoren daardoor krimpen, dan vindt zijn fractie dat niet per se een probleem. “We moeten serieus kijken welke sectoren vitaal zijn voor Nederland.”

D66-kamerlid Podt sloot zich aan bij de kritische houding over slachterijen en distributiecentra. “In Nederland hebben we te veel laagbetaald werk, met slechtbetaalde werknemers.” BBB-leider Van der Plas wil zo’n scherpe keuze niet maken, maar pleitte wel voor het ontzien van de voedselsector, omdat eten een eerste levensbehoefte is.

VVD’er Becker trapte op de rem bij dit onderwerp. “Wij zeggen: zet nou niet morgen een streep door allerlei sectoren.” Het Kamerlid betoogde dat er gepraat moete worden met werkgevers over manieren om arbeidsmigratie in te dammen, bijvoorbeeld door innovatie.

Op dit moment groeit de bevolking met zo’n 140.000 mensen per jaar door asielzoekers, arbeidsmigranten en buitenlandse studenten. Streven naar de gewenste “gematigde bevolkingsgroei” zou betekenen dat dat aantal gehalveerd moet worden.

SGP’er Flach pleitte in zijn bijdrage voor een “sturend richtgetal”, dus per migratiecategorie een bandbreedte waarop gestuurd kan worden. BBB, GL-PVDA, CDA, VVD zijn ook voorstander van het gebruik van bandbreedtes, maar daarbij leven nog veel vragen hoe dat precies zou moeten.

Zo is er bijvoorbeeld brede overeenstemming in de Kamer dat asielmigratie zich moeilijk laat vastpinnen en beïnvloeden. Die instroom is afhankelijk van de staat van de wereld en Nederland is daarbij ook gebonden aan internationale asielafspraken.

CDA-leider Bontenbal vroeg zich wel af of de verschillende ‘stromen’ van migratie “communicerende vaten” zouden kunnen zijn. Dus bijvoorbeeld: als er in een jaar minder arbeidsmigranten komen, mogen er dan meer studiemigranten binnen? VVD-Kamerlid Becker zei te denken aan een wet waarmee ingegrepen kan worden als bandbreedtes overschreden kunnen worden.

In reactie op de discussie over bandbreedtes zei minister Van Hijum van Sociale Zaken dat het kabinet elk jaar “een soort stand van de demografie” aan de Kamer gaat sturen. Daarin zal staan hoeveel arbeids-, kennis- en asielmigranten naar Nederland zijn gekomen en hoe de bevolking zich ontwikkelt.

Maar de minister wil daar geen quotum aan vastplakken. “Ik denk niet dat wij nu een richtgetal kiezen.” En ook over bandbreedtes was hij terughoudend. Alleen voor arbeidsmigratie kan zo’n richtgetal volgens hem op termijn helpen. “Maar dat heeft alleen zin als je het kan koppelen aan beleid waarmee je vervolgens op die getallen gaat sturen.” En dat beleid is er nog niet.

Overigens sprak niet iedereen over het inperken van migratie. Zo betoogde Denk dat migratie helpt tegen tekorten op de arbeidsmarkt en tegen de vergrijzing. “Nederland heeft juist behoefte aan meer inwoners. Migranten vullen vacatures”, zei Denk-Kamerlid Ergin. “We moeten mensen aan Nederland binden.”

Maar daar was onder meer Boon van de PVV het niet mee eens. “Het inzetten van migratie om vergrijzing tegen te gaan is als een brand blussen met benzine.” Boon noemde het een piramidespel, omdat ook die migranten weer ouder worden (en dus krijg je later alsnog meer vergrijzing).

Verschillende fracties hadden een andere remedie tegen vergrijzing: (grotere) gezinnen. “Het geboortecijfer zit in een vrije val”, zei Flach van SGP. Op dit moment krijgen vrouwen gemiddeld 1,43 kind. “Dat is ver onder – vergeef me het woord – de vervangingswaarde van 2,1.”

“Steeds meer jonge stellen stellen het krijgen van kinderen uit”, zei Bikker van de ChristenUnie. Ze hebben volgens haar geen woning, de kinderopvang is duur en dan hebben ze ook nog onzekere flexbanen. Ook NSC-voorman Omtzigt stelde dat “mensen zelf moeten kunnen kiezen of ze wel of geen kinderen willen”.