Kenianen protesteren tegen komst Oranjes: ‘President misbruikt jullie bezoek’

• 

  Elles van Gelder

  correspondent Afrika

• 

  Saskia Houttuin

  correspondent Afrika

Onder Kenianen is online onrust ontstaan over het staatsbezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima, dat vorige week werd aangekondigd. Het koningspaar bezoekt het Oost-Afrikaanse land tussen 18 en 20 maart, op uitnodiging van president William Ruto. Maar de Keniaanse president ligt al langere tijd onder vuur vanwege mensenrechtenschendingen in het land.

Met hashtags zoals #CancelTheVisit en #HumanRightsFirst vragen Kenianen op sociale media het koningspaar om het staatsbezoek af te zeggen. Ook roepen ze op om protestmails te sturen aan de Rijksvoorlichtingsdienst en het ministerie van Buitenlandse Zaken. Deze oproepen werden al duizenden keren gedeeld en geliket.

Buitenlandse Zaken bevestigt desgevraagd, ook namens de RVD, dat zij zeker driehonderd e-mails over het koninklijk bezoek aan Kenia hebben ontvangen maar nog niet het volledige beeld hebben en dit nog uitzoeken. Volgens activisten, die onder meer een online formulier gebruiken, zou het echter gaan om duizenden e-mails.

In augustus 2022 won Ruto de presidentsverkiezingen, dankzij beloftes om de haperende economie uit het slop te trekken. Hij kreeg steun van miljoenen Kenianen die in de informele economie werken in het land. Maar de hoop sloeg om in teleurstelling en uiteindelijk, vorig jaar juni, in massale protesten tegen overheidsplannen om de belasting op basisvoorzieningen, zoals voedsel en brandstof, te verhogen.

Deze demonstraties liepen volledig uit de hand; de politie schoot met scherp op de veelal jonge betogers. Daarbij zouden zeker 60 Kenianen zijn omgekomen. Uit recent onderzoek van persbureau Reuters blijkt bovendien dat de politie meermaals de gewelddadige doodsoorzaak heeft geprobeerd weg te moffelen.

De straatprotesten werden hard neergeslagen, maar met online acties en petities blijven Kenianen massaal het aftreden van de president eisen. Mensenrechtenorganisaties zeggen dat dit activisme levensgevaarlijk is: sinds juni vorig jaar zouden zeker 82 mensen tegen hun wil door gewapende mannen zijn meegenomen. Een aantal werd dood teruggevonden, tientallen mensen zijn nog altijd vermist.

Vorige maand was er wederom een golf aan ontvoeringen. De autoriteiten ontkennen elke betrokkenheid, maar onder de slachtoffers zijn Kenianen die zich kritisch over de regering hebben uitgelaten.

Het is in die context dat veel Kenianen het staatsbezoek ongepast vinden. “Het lijkt nu alsof de koninklijke familie dat allemaal goedkeurt”, zegt Nelson Amenya, een econoom en prominent criticus van de regering-Ruto, die zich op zijn X-profiel, met ruim 180.000 volgers, uitspreekt tegen het bezoek en veel bijval krijgt.

“We nemen dit heel serieus”, zegt hij in een Zoom-gesprek vanuit het Verenigd Koninkrijk. “Dit gaat om mensenlevens (…) het lijkt alsof ze een moorddadig regime steunen, een regime waarvan bekend is dat het zijn eigen jeugd vermoordt.”

Volgens Amenya voelt het koninklijke bezoek extra wrang vanwege het Internationaal Strafhof, dat in Den Haag is gevestigd. Ruto werd in 2012, toen hij nog vice-president was, door het strafhof aangeklaagd voor zijn rol bij massaal verkiezingsgeweld in 2007-2008. Bij gebrek aan bewijs werd hij in 2016 vrijgesproken.

In een schriftelijke reactie laat Buitenlandse Zaken, ook namens de Rijksvoorlichtingsdienst, weten op de hoogte te zijn van de mensenrechtenschendingen in Kenia, “waartegen Nederland zich zowel publiekelijk als in contacten met Keniaanse autoriteiten uitspreekt” en dat ze het bezoek als kans zien om “het gesprek te voeren over moeilijke onderwerpen zoals mensenrechtenschendingen”.

“Het koningspaar maakt een grote fout als zij hier komen terwijl er nog zoveel vragen onbeantwoord zijn”, zegt ook Francis Gaitho, een voetbalcommentator die vanwege zijn kritiek op Ruto meerdere keren werd gearresteerd en in oktober kortstondig door gewapende mannen in burgerkleding werd meegenomen. Sinds begin dit jaar leeft hij ondergedoken; hij wordt gezocht door de politie.

“We begrijpen allemaal dat Nederland en Kenia een belangrijke band hebben”, zegt Gaitho. “Zeker als het gaat om zaken als bloemen en toerisme. Maar de koning en koningin kunnen niet doen alsof ze in een bubbel leven, alsof ze het nieuws niet meekrijgen. Het leven kan voor hen dan wel makkelijk zijn, als royals, maar voor ons is het leven zolang Ruto aan de macht is een nachtmerrie.”

Ook Kenianen in Nederland willen dat het staatsbezoek wordt geannuleerd. Zoals Jaya Khamala, die nu zeven jaar in Nederland woont en als administratief medewerker in het onderwijs werkt. “Ik heb al meerdere e-mails gestuurd naar de Rijksvoorlichtingsdienst in de hoop dat er naar me geluisterd wordt.”

Khamala valt erover dat er in de aankondiging van het bezoek staat dat het koningspaar in Kenia op bezoek gaat omdat het land ‘een steeds grotere invloedrijke rol speelt op het wereldtoneel’. “De president van Kenia wil dat ze langskomen om te laten zien dat hij buitenlandse vrienden heeft en om zijn imago op te poetsen”, zegt ze. “Daar moet het Nederlands koningshuis niet aan meedoen als ze om mensenrechten geven.”

Khamala zit in een WhatsApp-groep met zo’n honderd andere Kenianen die in Nederland wonen. “Wij gaan in ieder geval proberen om zoveel mogelijk van ons te laten horen en willen ook een petitie aanbieden.”

Ook op de aankondiging op X van het staatsbezoek, door de Nederlandse ambassade in Kenia, is al honderden keren gereageerd. Zo plaatsen Kenianen onder meer foto’s van dode demonstranten op straat en schrijven zij “we zijn niet klaar voor bezoek, wacht tot we Kenia hebben gerepareerd en dan krijgen jullie een uitnodiging”.