Kinderopvang heeft positief effect, kinderen minder druk en minder depressief

• Bouwe van Straten

  Wetenschapsredacteur

Kinderen die naar een centrum voor kinderopvang gaan, hebben als ze opgroeien minder last van zaken die psychologen ‘externalisatie’ en ‘internalisatie’ noemen: druk, onaangepast en confronterend gedrag komen minder voor, evenals depressieve gevoelens, angsten en fobieën.

Dat blijkt uit een groot onderzoek in vijf Europese landen, waaronder Nederland, dat is gepubliceerd in The Lancet. Behalve in Nederland werd de studie uitgevoerd in Denemarken, Groot-Brittannië, Spanje en Frankrijk. Voor de studie werden in totaal meer dan 80.000 kinderen langdurig gevolgd.

Het positieve effect van kinderopvang kwam naar voren in alle deelnemende landen. Als de kinderen voor hun vierde levensjaar naar de opvang waren geweest, profiteerden ze daar in de jaren daarna van. De studie keek daarbij naar kinderen tot en met 13 jaar.

“De resultaten van eerdere studies liepen behoorlijk uiteen, van positief tot negatief”, vertelt Hanan El Marroun, een van de onderzoekers. “Dus hebben we besloten tot een goede, grootschalige Europese studie. Daarom durven we nu wel te zeggen: het effect van kinderopvang is niet slecht, zelfs gunstig”.

Ook ouders zelf zijn positief over de effecten van kinderopvang:

Ze benadrukt dat de verschillen niet enorm zijn, maar dat de studie wel een significant effect liet zien. Hoewel de data niets zeggen over de oorzaak van het positieve effect van kinderopvang, hebben de onderzoekers wel een vermoeden.

“Kinderen in de opvang leren wellicht om beter met hun emoties om te gaan, samen te werken en conflicten op te lossen”, zegt El Marroun. “Ook kunnen er voor de kinderen betere faciliteiten zijn om zich te ontwikkelen, faciliteiten die ze thuis niet hebben.”

De sociaal-economische positie van de ouders had geen invloed op de uitkomsten, vertelt mede-onderzoeker Maria Melchior. “We hebben gekeken of het opleidingsniveau en het inkomen van de ouders een rol speelden, maar we vonden geen verschillen.”

“Een doorbraak” noemt bijzonder hoogleraar kinderopvang Ruben Fukkink het onderzoek, zelf niet betrokken bij de studie. “Uit Amerikaanse studies is gebleken dat kinderopvang juist een negatief effect had op het gedrag en welzijn van kinderen.”

Dat beeld was in Europa al anders, vertelt Fukkink. “Vanaf 2000 waren uit Europese studies al andere geluiden gekomen, maar nu is voor het eerst het positieve effect aangetoond van Scandinavië tot Spanje. We zagen al een paar lichtpuntjes, maar nu is er één Europees geluid.”

Daarnaast is het toezicht op de kinderopvang in Europa ook goed geregeld, voegt de bijzonder hoogleraar daaraan toe. “Het is precies bekend hoe het geregeld is in alle 27 EU-landen. Die Europese lijst is openbaar en landen willen niet de slechtste zijn.”

We moeten in Nederland dan ook zuinig zijn op de kwaliteit en kwantiteit van onze kinderopvang, zegt Fukkink. Dat is ook de intentie, maar “het nieuwe kabinet maakt de kinderopvang nu eerst weer duurder. Dan snap ik het niet meer. Mensen gaan nu opa en oma weer bellen”.

Ook ontwikkelingspsycholoog Annemie Ploeger van de Universiteit van Amsterdam vindt het een goed uitgevoerde studie en is niet verrast door de resultaten.

“Er wordt vaak beweerd dat het ‘natuurlijk’ is dat jonge kinderen verzorgd worden door de biologische moeder. Maar zelfs bij jager-verzamelaars zie je veel ‘alloparenting‘, waarbij andere mensen dan de biologische moeder voor jonge kinderen zorgen. Ik denk dat een combinatie van ouderlijke zorg en kinderopvang ‘natuurlijker’ is dan opvoeding door de ouders alleen.”

Niet alle mensen hebben een groot sociaal vangnet om zich heen, benadrukt Fukkink. “Veel moeders zitten daardoor soms alleen met hun kind thuis. Zulke kinderen zijn specialist in thuiszijn. Als die opeens met 30 andere kinderen en een vreemde mevrouw in een kleuterklasje komen, dan hebben ze het moeilijk.”

Hij is er overigens geen voorstander van om al te vroeg te beginnen met opvang. “We moeten niet beginnen bij drie maanden, maar kinderopvang overslaan is niet meer van deze tijd. Dan zet je kinderen op achterstand.”

Onderzoeker Maria Melchior sluit zich daarbij aan. “Goede toegang tot centra voor kinderopvang is een logische aanbeveling, op basis van onze bevindingen.”