Luchtvaart worstelt met afvalberg: van maaltijden tot koptelefoons

• 

  Nik Wouters

  redacteur Economie

Wereldwijd werd er niet eerder zoveel gevlogen als dit jaar: naar verwachting komt het aantal passagiers uit op bijna 5 miljard. Vaak wordt gewezen op de uitstoot van vliegtuigen, minder vaak gaat het over de enorme afvalberg die door alle maaltijden, kussentjes en koptelefoons ontstaat.

Dat probleem staat bij luchtvaartmaatschappijen steeds hoger op de agenda. Belangrijkste afvalbronnen zijn etenswaren, maar ook afgedankte dekentjes, koptelefoons, oordopjes en kussentjes verdwijnen in de vuilnisbak.

Naar schatting gaat het jaarlijks wereldwijd om een afvalberg vergelijkbaar met het gewicht van 600.000 olifanten, oftewel 3,6 miljoen ton aan afval, berekenden het Aviation Sustainability Forum en de internationale luchtvaartkoepel IATA. Daarvan bestaat 18 procent uit niet gebruikte maaltijden.

Luchtvaartmaatschappijen beloofden in 2019 verbetering, maar in de praktijk zijn er obstakels. Alleen KLM verwerkt dagelijks al 14 ton cateringafval van inkomende intercontinentale vluchten. De vliegmaatschappij onderzoekt of er minder eten op vluchten kan worden meegenomen.

“We willen voorkomen dat we ‘nee’ moeten verkopen aan passagiers en dat is precies onze uitdaging”, zegt Caroline van ’t Hoff, verantwoordelijk voor afvalreductie bij KLM. “We verzamelen nu per vlucht data van niet geconsumeerd eten en drinken en hopen zo patronen te herkennen. Daar kunnen we onze belading op aanpassen, zodra we voldoende data hebben verzameld.”

Daarnaast zitten internationale regels de vliegmaatschappijen dwars. Om dierziektes te voorkomen moeten zij bijna al het cateringafval dat overblijft na intercontinentale vluchten laten verbranden. Luchtvaartmaatschappijen pleiten voor een aanpassing van die regels, tot nu toe zonder succes.

KLM voerde wel een andere maatregel door om de afvalberg te verkleinen: passagiers krijgen niet meer standaard een wegwerpkoptelefoon, maar moeten er zelf om een vragen. De luchtvaartmaatschappij raadt reizigers aan een eigen koptelefoon met snoer mee te nemen of een bluetoothadapter om eigen draadloze oortjes of een koptelefoon te kunnen gebruiken.

Veel effect heeft dat nog niet. Vorig jaar deelde KLM 6 miljoen koptelefoons uit, niet veel minder dan een jaar eerder. “Het is eerlijk gezegd nog steeds lastig om bijvoorbeeld je eigen Airpods te koppelen aan onze systemen”, zegt Van ’t Hoff. “Dat hebben we hoog staan op onze wensenlijst voor nieuwe toestellen.”

Andere maatschappijen delen nog wel standaard koptelefoons uit, waarschijnlijk gaat het wereldwijd om tientallen miljoenen stuks. Ze worden vaak na één keer afgedankt en gaan dan verbrandingsovens in.

“Dat zorgt voor een aanzienlijke verspilling van waardevolle materialen”, zegt Nils Pauliks, onderzoeker aan de Universiteit Leiden. Hij probeert met het project Circular Circuits elektronisch afval te verminderen. Vooral plastic, ijzer en koper verdwijnen met de weggegooide koptelefoons in verbrandingsovens.

“Het is veel beter als je eenmalig gebruik kunt vermijden”, zegt Pauliks. “Vraag bijvoorbeeld een klein bedrag voor koptelefoons of deel ze alleen uit aan mensen die ze vooraf reserveren.”

Je kunt je afvragen of maatschappijen niet beter werk kunnen maken van schoner vliegen in plaats van de vermindering van cabine-afval. Volgens KLM gaat het bij het terugdringen van afval weliswaar om kleine stappen, maar zijn die wel belangrijk.

“We maken stappen met bijvoorbeeld nieuwe toestellen, maar ook het terugdringen van afval in de cabine telt mee”, aldus Van ’t Hoff. “Van overgebleven sandwiches op Europese vluchten wordt bijvoorbeeld biogas en compost gemaakt. Als je kijkt naar de hoeveelheden sandwiches die daar mee gemoeid gaan, kunnen we daar echt een mooie stap maken.”

Ook Schiphol krijgt jaarlijks met een enorme afvalberg te maken. “Uit vliegtuigen halen we zo’n 3000 ton op”, zegt Denise Pronk van de luchthaven. “Als je kantoren en terminals meetelt, gaat het om 13.000 ton. Je moet denken aan etensbakjes, koffiebekertjes, flesjes, blikjes, papier. Door afval beter te scheiden, hopen we uiteindelijk minder afval te hebben en meer te recyclen. Dan hoeft het niet verbrand te worden.”

Ook met horecabedrijven kijkt Schiphol naar afvalvermindering, zegt Pronk. “Als je bijvoorbeeld eten en drinken serveert met servies dat je kunt afwassen, krijg je minder afval. We hebben onlangs een proef gedaan met sinaasappelschillen. Daar wordt nu zeep van gemaakt. Zo maak je van afval iets nieuws.”

In 2030 wil Schiphol een zero-waste-luchthaven zijn. Volgens Pronk is het een enorme uitdaging om de hoeveelheid afval op de luchthaven te verminderen. Ook passagiers spelen daarbij een belangrijke rol, benadrukt ze.

“Zij kunnen helpen door goed te scheiden. We zien regelmatig mensen met haast afval weggooien zonder te kijken. Dat is zonde. Want daardoor wordt het allemaal restafval en moet het worden verbrand, in plaats van dat we het kunnen hergebruiken.”