NOS Nieuws•
De Nederlandse marine begeleidt steeds vaker verdachte Russische schepen op de Noordzee. In het afgelopen jaar is het aantal bijna verdubbeld, van elf Russische schepen in 2023 naar twintig in 2024. Dat laat het ministerie van Defensie weten na vragen van de NOS.
Dat meer Russische schepen op de Noordzee in de gaten gehouden worden, komt volgens Defensie door het veranderende veiligheidsbeeld.
In het afgelopen jaar begeleidde de marine meerdere Russische marineschepen, zoals de Admiraal Golovko en de Soobrazitelny. Maar ook Russische onderzoeksschepen zoals de Yantar werden in de gaten gehouden. Formeel doet Yantar maritiem onderzoek, maar volgens analisten gebruikt Rusland dit soort onderzoeksschepen om de vitale infrastructuur op zee in kaart te brengen.
We zien dat die afschrikking werkt, als we in de buurt zijn, varen schepen door.
Die vitale infrastructuur op de Noordzee bestaat uit gasleidingen, maar ook uit onderzeese stroom- en datakabels. Eerder waarschuwde de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) al dat Russische schepen de mogelijkheden voor spionage en sabotage van deze infrastructuur onderzoeken.
“We zien dat Russische onderzoeksschepen langdurig boven dit soort kabels heen en weer varen”, zegt HCSS-defensiespecialist Patrick Bolder. “Dat is gewoon een militaire operatie, er staan bewapende militairen op die onderzoeksschepen.” Aan boord heeft de Yantar meerdere onbemande onderzeeërs, waarmee het bijvoorbeeld bij onderzeese kabels kan komen.
Volgens persofficier van Defensie Lonneke van Kollenburg helpt het volgen van verdachte schepen tegen dit soort acties. “We escorteren schepen vanwege de monitoring, afschrikking en eventuele bewijsvoering. Als we iets zien gebeuren dat niet mag, kunnen we ingrijpen en hebben we daar ook direct bewijs voor. We zien ook dat die afschrikking werkt, als we in de buurt zijn, varen schepen door.”
Het begeleiden van verdachte schepen is een van de manieren waarop Nederland zijn onderzeese infrastructuur kan beveiligen. In onderstaande video zie je welke mogelijkheden er nog meer zijn:
Schaduwoorlog op zee: hoe beschermen we onze datakabels?
De lat om een verdacht schip daadwerkelijk te enteren ligt hoog, legt Bolder uit. “Op zee mogen schepen vrij rondvaren. Dat is een belangrijk principe voor de internationale handel op zee en tevens een Nederlands principe. Hugo de Groot heeft dat bedacht.”
Daarom hebben ook de Russische schepen recht op vrije doorvaart en kan de marine ze vaak alleen volgen en begeleiden. Ingrijpen kan pas als ze bij sabotagepogingen op heterdaad worden betrapt. “Maar daarvoor moet je in de buurt zijn”, zegt Bolder.
Dat maakt de uitkomst in de zaak rond de Eagle S ook zo interessant volgens de defensiespecialist. Die olietanker is volgens Finland verantwoordelijk voor het beschadigen van belangrijke kabels in de Oostzee en wordt sindsdien vastgehouden door Finse autoriteiten. Bolder: “Dit gaat belangrijk worden voor hoe we in de toekomst omgaan met verdachte schepen en welke juridische mogelijkheden er zijn om die schepen aan te pakken.”
Daarnaast kan het volgens Bolder gevolgen hebben voor hoe andere landen met Europese schepen omgaan.
10.000 km aan pijpleidingen en kabels
Behalve onderzoeksschepen en marineschepen, volgde de Nederlandse marine ook civiele Russische schepen, bijvoorbeeld het vissersschip Atlantida en de olietanker Geral Skobolev. Volgens Ruslands maritieme doctrine mogen ook dit soort civiele schepen worden gebruikt voor militaire doeleinden.
Een uitdaging bij het volgen van schepen is de grote omvang van de Nederlandse exclusieve economische zone, het gebied op zee waar Nederland speciale rechten en verantwoordelijkheden heeft. Er ligt zo’n 10.000 kilometer aan pijpleidingen en onderzeese kabels. Dat maakt het moeilijk om overal toezicht te houden en fysiek aanwezig te zijn.
Om die taken op zee beter uit te kunnen voeren krijgt Defensie meerdere nieuwe schepen. Het gaat om ondersteuningsschepen en schepen die onderzeeboten kunnen opsporen en bestrijden.
Volgens Bolder is het cruciaal dat Nederland zijn beveiliging op zee op orde heeft. Zo is Nederland steeds afhankelijker van windenergie op zee, waar onderzeese stroomkabels voor nodig zijn. Daarnaast is Nederland een belangrijk doorvoer- en handelsland. Bolder: “Als onze datakabels beschadigd raken, kan dat gevolgen hebben voor onze dienstverlening. En daarmee voor de betrouwbaarheid van Nederland voor internationale handelspartners.”
