Musk en de AfD: een ‘misvatting’ die beide partijen kan helpen

• 

  Charlotte Waaijers

  correspondent Duitsland

Kort voor de landelijke verkiezingen in Duitsland groeit de onrust over de campagne die Elon Musk voert voor de AfD. De meest radicaal-rechtse partij in het machtigste land van Europa wordt gesteund door de rijkste man ter wereld, die ook nog in het bezit is van een van de grootste socialemediaplatforms.

Behalve bezorgdheid over machtsmisbruik van Musk, is er in Duitsland discussie over waarom hij zich nu voor de Duitse politiek interesseert. En over in hoeverre hij de AfD kan helpen, of juist schaden. Vanavond gaat Musk op zijn platform X in gesprek met de voorzitter van de partij, Alice Weidel.

Inhoudelijk is het geen vanzelfsprekend huwelijk. Ze delen wel hun opvattingen over migratie, maar op andere punten zijn er weinig overeenkomsten tussen wat ze willen, constateert politicoloog Wolfgang Schroeder van de Universiteit Kassel. “Dat is geloof ik een grote misvatting tussen de twee.”

Zo ziet de AfD niets in elektrische auto’s. De partij verzette zich fel tegen de bouw van de eerste Europese fabriek van Musks elektrische Tesla-auto’s in het Duitse Brandenburg. “Musk heeft niet door wat voor een nationalistische, provinciale groep de AfD is”, zegt Schroeder. In een interview met een Amerikaanse site beschreef Weidel Duitsland deze week nog misprijzend als “slaaf van de VS”.

Musk op zijn beurt schreef ruim een jaar geleden nog op X “geen enkele politieke partij te steunen” en geen idee te hebben wat de AfD is. Aanleiding was een bericht van een X-gebruiker die zich afvroeg waarom Musk een bericht had gedeeld met de boodschap “laten we hopen dat de AfD de verkiezingen wint”, van een account dat regelmatig nepnieuws verspreidt.

Inmiddels laat Musk er geen misverstand over bestaan: wat hem betreft “kan alleen de AfD Duitsland redden”.

Politicoloog Schroeder denkt dat de AfD voor Musk een middel is om een bepaald doel te bereiken: het ontwrichten van de regeringen in Europa die zijn bedrijven in de weg zitten en die zijn invloed als niet-democratische macht aan banden willen leggen.

“Sinds hij in 2022 X overnam, houdt de EU scherper in de gaten hoe hij zijn invloed gebruikt, hoe hij het publieke debat beïnvloedt. Musk is ervan overtuigd dat die bemoeienis door de EU en de democratische staten in Europa de vrijheid van meningsuiting beperkt en zo ook zijn bedrijfsbelangen in de weg zit.”

Juist Duitsland is als centraal en groot land belangrijk voor de stabiliteit en democratie in Europa, zegt Schroeder. “En dan komt daar een macht die precies het tegenovergestelde zegt: mensen, deze regeringen moeten allemaal afgeschaft worden. De extremisten zijn de enige die de juiste antwoorden hebben en wij moeten tegen dit systeem vechten.” Musk maakt misbruik van de vrijheid die een democratie biedt, namelijk vrije meningsuiting, om die aan het wankelen te brengen, aldus de politicoloog.

Schroeder is niet de enige die dat zo ziet. “Elon Musk probeert niets anders dan Vladimir Poetin”, stelde Lars Klingbeil, voorzitter van de sociaaldemocratische SPD. “Beiden willen onze verkiezingen beïnvloeden en steunen bewust de vijanden van de democratie van de AfD. Ze willen Duitsland verzwakken en in chaos storten.” Ook CDU/CSU-leider Friedrich Merz liet weten dat hij zich in de geschiedenis van westerse democratieën geen vergelijkbaar geval van inmenging in de verkiezingsstrijd door een bevriend land kan herinneren.

Bij de AfD zijn ze blij met de steun van de tech-miljardair. Op dit moment staat de partij tweede in de peilingen, met zo’n 21 procent van de stemmen. Doordat Musk berichten van Weidel herplaatste, bereikte zij wereldwijd de afgelopen weken een veel groter publiek dan voorheen. Tegelijk moet worden gezegd dat het aantal actieve X-gebruikers in Duitsland meevalt: slechts 7 procent van de Duitsers boven de 14 jaar gebruikt het platform minstens een keer per week.

Los daarvan kan Musk de partij op een andere manier helpen, denkt politicoloog Schroeder. De steun kan het imago van de AfD volgens hem oppoetsen. Want ook al is de achterban niet snel onder de indruk van schandalen en de verdenkingen van betrokkenheid bij spionage, ze zijn niet goed voor de reputatie van de partij. Als dan een van de meest succesvolle ondernemers ter wereld stelt dat hun plannen voor migratie en economie volkomen juist zijn, is dat een uitermate welkom geschenk, denkt Schroeder. Nog voordat het gesprek tussen Musk en Weidel überhaupt heeft plaatsgevonden.