NAVO extra aanwezig in Oostzee na sabotage, ‘maar 100 procent beveiligen kan niet’

• Geertruid Peene

  redacteur Online

In reactie op de sabotage van een elektriciteitskabel tussen Finland en Estland gaat de NAVO de militaire aanwezigheid op de Oostzee verhogen. Dat kondigde Mark Rutte, de secretaris-generaal van het bondgenootschap, gisteren aan op berichtplatform X. Hij deed zijn uitspraak na een ontmoeting met de Finse president Stubb.

Bij het verhogen van de militaire aanwezigheid van de NAVO gaat het vooral om de afschrikwekkende werking, zegt Mart de Kruif, voormalig commandant Landstrijdkrachten. “100 procent beveiligen kun je niet, want er is altijd een technologische manier om iets fysiek te beschadigen.”

Afgelopen woensdag werd een elektriciteitskabel tussen Estland en Finland in de Oostzee beschadigd. Finland houdt Rusland hiervoor verantwoordelijk.

Uit scheepvaartgegevens blijkt dat er op het moment dat de eerste storing werd gemeld een olietanker afkomstig uit Rusland over de kabel voer. Vorige maand raakten ook al twee datakabels in de Oostzee beschadigd. Daarvoor wordt een Chinees bulkschip als verdachte gezien.

De NAVO zal vooral extra schepen, drones en satellieten gaan inzetten, verwacht Peter Wijninga, defensiespecialist van de Haagse denktank HCSS. Daarmee kan beter in kaart worden gebracht wie er mogelijk sabotagepogingen doet. Al zal er ook deels een preventieve werking uitgaan van dergelijke patrouilles, denkt hij. “De pakkans gaat ook toenemen als er meer wordt gepatrouilleerd.”

Het monitoren is slechts de eerste stap, zegt Wijninga. “Daar moeten we in eerste instantie beter in worden.” Daarnaast is het belangrijk dat het snel duidelijk is wie waar is geweest. Ook dat blijft nu soms nog lang onduidelijk. “En het liefst daarna dat je op heterdaad kunt betrappen.”

Estland maakte gisteren bekend dat de marine wordt ingezet om een energiekabel tussen Finland en Estland te beveiligen en verdedigen. Ook zei de Estse minister van Justitie dat het internationale zeerecht moet worden aangepast om te kunnen reageren op sabotagepogingen onder water.

“Je ziet dat Finland en Estland hier direct scherp op reageren”, zegt De Kruif. Beide landen hebben al langer last van verschillende manieren van hybride oorlogsvoering door Rusland, zoals het saboteren van kabels.

In het voorjaar van 2023 sloot Finland zich aan bij de NAVO, Zweden volgde dit jaar. “Finland is NAVO-lid geworden omdat ze die dreiging voelen”, zegt De Kruif. Hij ziet daarom ook een mogelijkheid dat Rusland een politieke boodschap wilde overbrengen. “Sinds Finland lid is geworden is de Oostzee een binnenzee van de NAVO geworden.” Slechts een klein deel van de zee grenst nu aan Rusland.

De boodschap die de NAVO hiermee wil uitdragen, is volgens De Kruif ook op de inwoners van NAVO-landen zelf gericht. “Afschrikking kan ook worden gebruikt om de eigen bevolking te overtuigen dat er echt iets aan de hand is.”

Beide deskundigen benadrukken dat de onderzeese kabels en verbindingen al langer een kwetsbaarheid vormen. De afgelopen jaren werden communicatiekabels en gasleidingen vaker beschadigd. Een van de bekendste gevallen was de sabotage aan de Nord Stream-pijpleidingen.

“Het is echt een lacune die we hebben binnen de NAVO”, zegt De Kruif over de kwetsbaarheid van de onderzeese infrastructuur. De kabels liggen open en bloot op de bodem van veel wateren. Het is daarom ook belangrijk om oplossingen voor de lange termijn in te zetten, zegt De Kruif. “Je kunt bijvoorbeeld de kabels dieper ingraven.” Hoewel dat geen garantie biedt, maakt dat het wel lastiger om de kabels te vernielen.

De Oostzee is een relatief klein gebied om te patrouilleren, wat het eenvoudiger en effectiever maakt, zegt Wijninga. “Voor de Noord-Atlantische Oceaan is veel meer capaciteit nodig.”

Ook op andere plekken moet er meer aandacht komen voor het beschermen van de infrastructuur, zegt hij. “De volgende stap zou de Noordzee kunnen zijn.” Ook daar passeren regelmatig Russische schepen. Er zijn aanwijzingen dat die onder meer militaire doelen en windmolenparken in de gaten houden.

Een van de mogelijkheden om daar beter op voorbereid te zijn, is het plaatsen van sensoren in de buurt van gevoelige locaties zoals windmolens, zegt Wijninga. “Je ziet de dreiging toenemen, dus je zult er ook naar moeten handelen.”