Nieuwe premier Keir Starmer is arbeiderskind, maar ook een ‘Sir’

• 

  Fleur Launspach

  correspondent VK en Ierland

“Mijn vader werkte in een fabriek – hij was een toolmaker, een gereedschapsmaker.” Het zijn de inmiddels befaamde woorden van Labour-leider Keir Starmer, de nieuwe premier van Groot-Brittannië. Het woord toolmaker is deze verkiezingscampagne zó vaak genoemd om working class-stemmers te bereiken, dat journalisten een bingokaart bijhouden voor iedere keer dat Starmer het woord laat vallen.

Keir Starmer komt inderdaad uit een veel gewoner gezin dan sommige elite-premiers die hem voorgingen. Maar Starmer heeft ook een Sir aan zijn naam hangen – hij werd geridderd in 2014 voor zijn werk als openbaar aanklager. Veel mensen vinden dat verwarrend: een arbeiderskind dat Sir wordt genoemd, wie is deze man? Met een flink mandaat heeft Starmer nu de ambtswoning in Downing Street betrokken, maar veel Britten kunnen hem niet goed doorgronden.

Zijn rechterhand Angela Raynor noemde hem een undersharer: iemand die niet te veel, maar juist te weinig deelt. In Britse media wordt Starmer veelal omschreven als voorzichtig en gecontroleerd; hij geeft soms wat voorgeprogrammeerde, robotachtige antwoorden.

Door zijn tegenstanders in het Lagerhuis werd Starmer vaak als “linkse advocaat” weggezet, want de 61-jarige Londenaar verwierf vóór zijn politieke carrière al bekendheid als topadvocaat. Hij werkte aan zaken over mensenrechtenschendingen in Ierland en nam het op tegen multinational McDonald’s, die werd beticht van dierenmishandeling.

Starmer betrad de politiek relatief laat, na zijn vijftigste. Volgens een collega-jurist hielp de ervaring als advocaat bij zijn politieke ontwikkeling. “Hij beoefent politiek zoals hij het recht beheerst: geen vuurwerk, maar hij wint uiteindelijk door de materie tot op de bodem te doorgronden.”

In 2019 werd Starmer leider van Labour, een partij die toen in puin lag. Zijn voorganger Jeremy Corbyn had het slechtste verkiezingsresultaat in bijna honderd jaar behaald, ingemaakt door de krachtige Brexittaal van Boris Johnson.

Starmer besloot de partij volledig te veranderen. Als tweede man achter Corbyn had hij weliswaar socialistische idealen omarmd (zoals nationaliseringen, meer overheidsinvesteringen door hogere belastingen) maar zodra Corbyn was afgetreden, distantieerde hij zich daar grotendeels van.

Labour is ooit opgericht om fabriekswerkers een stem te geven en te strijden tegen lage lonen en slechte werkomstandigheden. Met Starmer aan het roer is de partij nu pro-business: een middenpartij die er niet alleen is voor de vakbonden, maar ook voor bedrijven. Starmer wil kapitaal aantrekken en de economie doen groeien. Prominente linkse leden zoals Corbyn en Diane Abbott werden eruit gezet.

En er is onder Starmer minder ruimte voor pro-Palestijnse retoriek. In de Gaza-oorlog volgt Starmer de lijn van de Conservatieve regering met steun voor Israël. Zelfs als dat ten koste gaat van islamitische kiezers, die normaliter op Labour stemmen.

Starmer beseft dat hij de partij naar het politieke midden moet trekken, wat doet denken aan Blairism: de aanpak van Tony Blair die vanaf 1997 New Labour ontwikkelde door de markteconomie te omarmen, een middenweg zocht tussen kapitalisme en socialisme. Na achttien jaar Conservatieve regeringen borrelde er destijds een revolte, een verschuiving; Britten snakten naar politieke en culturele verandering.

Vandaar dat de campagne van Starmer, net als toen, gericht was op verandering. Inspelend op het gevoel dat de Conservatieven wederom te lang aan de macht zijn geweest.

Volgens de peilingen is Starmer een stuk minder populair dan Blair, hij is minder charismatisch. Starmers carrière als advocaat en aanklager maakte hem analytisch en methodisch. Op onverwacht scherpe vragen reageert hij minder goed en zijn taalgebruik is vaak wollig.

Dat was vooral tekenend toen hij oppositie voerde tegen Boris Johnson in het Lagerhuis. In het wekelijkse debatuurtje leek Johnson de boventoon te voeren, maar ondertussen draaide Johnson zichzelf door de vragen van Starmer steeds verder vast in een web aan leugens over het Partygateschandaal. Starmer is een man van de lange adem – niet van de pakkende soundbites.

Starmers verkiezingscampagne was dan ook uiterst voorzichtig; hij liet zich nergens op vastpinnen en deed vrijwel geen beloftes. Hoewel Labour met voorlopig 412 zetels heeft gewonnen, gaat er geen golf van hoop of optimisme door het land, maar dat is ook niet Starmers doel. Vooral wil hij het vertrouwen in de politiek herstellen.

Volgens hem is dat hard nodig na veertien jaar Tory-beleid. Uitgeholde publieke diensten, Brexit, schandalen rond Boris Johnson en de chaos van Liz Truss: door dit alles is het vertrouwen van de kiezer historisch laag. Al begrijpen de Britten niet helemaal waar Starmer voor staat, ze zijn bereid Labour een kans te geven.

Komende week reist Starmer al naar de NAVO-top in Washington, meteen daarna ontvangt hij thuis Europese leiders. Met Starmer heeft het VK voor het eerst weer een pro-Europese premier, die tegen Brexit stemde en streefde naar een tweede referendum. De verwachting is dat hij de banden met Brussel zal aanhalen en de gehavende relatie zal proberen te herstellen.

Toch heeft Starmer in beleidsplannen laten opnemen niet opnieuw toe te treden tot de douane-unie of de gemeenschappelijke markt. Of dit echt zijn eigen overtuiging is of een strategische zet, dat kunnen zelfs de meest ingewijde politiek analisten niet beantwoorden. Starmer blijft, wederom, voor veel mensen een mysterie.