Nog veel vragen bij migranten-zzp’ers, ‘Nederland is een heel andere wereld’

• Billie Slagboom

  redacteur economie

“Wie zijn hier allemaal zzp’er?”, vraagt een van de sprekers. In het zaaltje gaan enkele handen voorzichtig omhoog. “Maar weinig, zie ik”, vervolgt ze, “maar sommige van jullie weten misschien ook niet dát jullie zzp’er zijn.”

In het pastelgroen geverfde zaaltje zit een gemêleerde groep van statushouders en mensen die nog niet lang een Nederlands paspoort hebben. Het zijn vluchtelingen en migranten uit onder meer Somalië, Syrië en Afghanistan. Veelal werken ze in het transport of de logistiek.

Sommigen willen ondernemer worden, anderen zijn het al. Voor hen kan de aankomende handhaving van de zzp-wet weleens goed nieuws zijn. Sommigen worden in feite gedwongen om als zzp’er te werken.

Gisteravond kwamen zo’n veertig van hen bijeen in een buurthuis aan de rand van Haarlem om te leren over de veranderingen. Twee weken geleden organiseerde de Stichting Somaliërs Haarlem & Omgeving (SSHO) ook al zo’n bijeenkomst. De belangstelling was zo groot dat besloten werd het nog eens over te doen.

“In Nederland is niet alleen het weer steeds anders, maar ook de regels”, grapt de andere moderator van de avond. De complexiteit van de zzp-regelgeving blijkt wanneer iemand vraagt wat het verschil is tussen een ondernemer en een zzp’er. Uit de hiervoor nog stille groep, vallen mensen elkaar nu bij over hoe verwarrend alles is en tal van vragen volgen. De twee sprekers komen er ook niet helemaal uit en gaan door naar de volgende slide van hun powerpoint-presentatie.

Mahad Ahmed staat achterin het zaaltje tegen de muur geleund. Hij ziet continu onwetendheid bij zzp’ers. Als voorzitter van de SSHO spreekt hij veel mensen die ‘gedwongen’ zzp’er zijn. Dit zijn geen echte ondernemers, vertelt hij, maar ze moeten zich van een bedrijf inschrijven bij de KvK. Alleen hebben ze geen idee wat dit betekent, laat staan wat het inhoudt om zzp’er te zijn.

“De meeste mensen hier hebben geen arbeidsongeschiktheidsverzekering, bouwen geen pensioen op en weten soms niet dat ze inkomstenbelasting moeten betalen”, zegt Ahmed. Door gebrek aan kennis, rekenen ze zich snel rijk, ziet hij. “Als ze horen dat ze 34 euro per uur verdienen, vinden ze dat veel. Maar dat is bruto, en je moet er zelf nog van alles van betalen. Ze worden onderbetaald, maar hebben zelf geen idee.”

Het idee dat je geld krijgt dat eigenlijk niet van jou is (omdat je nog belastingen moet betalen), is een raar concept, vertelt een van de bezoekers. “Ze zijn gewend om te krijgen waar ze recht op hebben, en het geld wordt dus ook gewoon uitgegeven”, zegt Ahmed.” Zo ontstaan al snel schulden. “En als je in de problemen komt, dan kom je er heel moeilijk uit.”

Dit overkwam ook Omar Osman, die na de bijeenkomst nog even blijft hangen. Hij vertelt dat hij veel dingen hoorde die hij nog niet wist. Osman werkt al negen jaar als zelfstandige taxichauffeur, maar kwam er pas na drie jaar achter dat hij van zijn salaris inkomstenbelasting moest betalen. Hij bleef achter met een schuld van bijna 10.000 euro. Ook werd zijn taxi tijdelijk ingenomen. “Ik heb heel lang gedaan over het terugbetalen.”

Het zijn dit soort ‘gedwongen’ freelancers die de overheid wil beschermen met de aankomende handhaving van de wet, die bedoeld is om uitbuiting te voorkomen. Voor werkgevers is het inhuren van mensen als zzp’er vaak aantrekkelijk, omdat ze dan nauwelijks verantwoordelijkheid voor hen dragen en goedkoper uit zijn.

De aankomende handhaving brengt al in veel sectoren verandering teweeg. Twee weken geleden kondigde Uber Eats aan per 1 januari te stoppen met freelancers. Maaltijdbezorgers staan bij uitstek bekend als uitgebuite zzp’ers.

Waar ondernemers in bijvoorbeeld de cultuur- of zorgsector heel duidelijk zijn over hun wens zzp’er te blijven, hoor je deze groep veel minder. “Er heerst ook angst voor instanties”, vertelt Ahmed. “Nederland is echt een hele andere wereld voor hen.” Op de bijeenkomst vertelt iemand over alle tegengestelde geluiden die op sociale media over de handhaving rondgaan. “Er heerst een soort angstcultuur.”

Over volgend jaar maakt taxichauffeur Osman zich niet zo’n zorgen; hij denkt niet dat hij een schijnzelfstandige is, vertelt hij. Maar op de vraag of hij bij het taxibedrijf waar hij ouderen rondrijdt, hetzelfde werk doet als een collega in loondienst, antwoordt Osman direct van wel. “Ze huren me in als zzp’er, maar ik rijd in een auto van het bedrijf”, vertelt hij. Maar dat wordt dus straks niet meer gedoogd.

Hij was wel heel blij met de bijeenkomst, vertelt hij voor hij de deur uitloopt. “Ik heb weer allemaal dingen gehoord die ik nog niet wist. Ik wil gewoon met plezier kunnen werken, zonder koppijn over dingen die ik niet snap.”