Oekraïne probeert spoor als levensader overeind te houden, ondanks aanvallen

• 

  Christiaan Paauwe

  correspondent Midden- en Oost-Europa

Wanneer een omroep klinkt uit de luidsprekers op station Lozova staan de mensen in de wachtruimte op. Niet omdat hun trein eraan komt, maar omdat het luchtalarm in de Oost-Oekraïense stad is afgegaan. Het verkeer is stilgelegd, wordt omgeroepen. Iedereen moet het station verlaten en schuilen in de kelder.

Op het perron is duidelijk te zien waarom het luchtalarm hier zo serieus wordt genomen. Afgelopen zomer hebben Russische kamikazedrones een groot deel van het oude stationsgebouw zwaar beschadigd.

Sinds het begin van de oorlog zijn de spoorwegen met regelmaat doelwit geweest, maar dit jaar zijn de aanvallen fors toegenomen. Dat werd afgelopen weekend opnieuw duidelijk, toen een belangrijk knooppunt ten zuiden van de hoofdstad Kyiv werd verwoest.

De spoorwegen zijn een punt van nationale trots in Oekraïne. Na bijna vier jaar oorlog blijven treinen door het hele land rijden. Het is een levensader voor de export van graan, voor personenvervoer, en natuurlijk voor wapenleveranties en andere steun vanuit het Westen. Dat weten ze in Moskou ook.

In de schuilkelder in Lozova zitten spoormedewerkers en een paar treinreizigers. Reizen doe je alleen als het echt moet, zegt een vrouw die op een houten bankje zit te wachten. “Als je op reis bent, weet je nooit wat er kan gebeuren in een minuut of twee.”

Als het luchtalarm voorbij is, laat stationsdirecteur Nina Zabjela de schade van de aanval van begin augustus zien. Het is een wonder dat het gebouw nog staat, zegt ze. Door de hoge ramen en neoklassieke zuilen van begin 20ste eeuw kijk je zo de blauwe hemel in.

De aanval bestond uit twee golven, zegt Zabjela. Het gebouw werd tientallen keren geraakt door drones. “Gelukkig was iedereen op tijd gaan schuilen en waren er geen slachtoffers.”

Station Lozova is volgens de directeur een doelwit omdat het een belangrijk knooppunt is. Hier komen vier spoorlijnen samen: naar Dnipro in het zuiden, naar de Donbas in het oosten, naar Charkiv in het noorden en naar het westen. “Hiervandaan kan je naar alle delen van Oekraïne reizen”, zegt de directeur.

Binnen en buiten zijn bouwmaterialen opgesteld voor het herstel. Maar dat gaat langzamer dan ze zou willen, zegt Zabjela. Het werk moet steeds onderbroken worden als het luchtalarm afgaat.

Ook blijft het een uitdaging om de treinen op tijd te laten rijden. Niet alleen vanwege de aanvallen op de spoorwegen, maar omdat de energie-infrastructuur in de tussentijd net zo goed de ene na de andere klap te incasseren heeft. Grote delen van Oekraïne zitten steeds zonder stroom, en daardoor zijn treinen ook vaak vertraagd.

De nationale spoorwegmaatschappij Oekrzaliznitsja noteerde van begin augustus tot oktober 300 aanvallen. In dezelfde periode vorig jaar waren het er 217. In totaal waren er de afgelopen jaren 4200 aanvallen op hun infrastructuur en werden 40 treinstations beschadigd of verwoest.

Het grootschalige luchtoffensief gaat door terwijl druk wordt gesproken over een mogelijk eind aan de oorlog. Kyiv ziet de luchtaanvallen als een poging van het Kremlin om de wil van Oekraïners te breken en om zo vergaande concessies af te dwingen bij een bestand. Moskou eist onder meer dat Oekraïne de hele Donbas opgeeft.

Ook de trein naar Barvinkove, een plaatsje verder naar het oosten, is deze dag vertraagd. Reizigers wachten op het perron, meerdere militairen staan met bloemen in de hand. Als de trein aankomt, is duidelijk waarom. Vriendinnen, vrouwen en zelfs een heel gezin stappen uit en vallen de mannen in de armen.

Lviv-Kramatorsk staat als route op de wagons, alleen is die informatie achterhaald. Naar Kramatorsk, de belangrijkste stad in de Donbas die nog in Oekraïense handen is, rijdt de trein niet meer. Daar is het front en zijn de Russische aanvalsdrones te dichtbij gekomen.

Ze kunnen alleen nog tot Barvinkove rijden, zegt een militair die even uitstapt en een vape rookt. Daarna moeten ze per bus de Donbas in. Hij is net op familiebezoek geweest. “Ik heb de commandant moeten zeggen dat ik te laat ben, anders maakt hij zich zorgen”, zegt de militair. Gezond en wel aankomen, dat is volgens hem belangrijker dan op tijd zijn.

De 19-jarige Ivan woont in Barvinkove en is ook gewend geraakt aan de vertraging. Hij is blij dat de treinen ondanks alle aanvallen nog rijden, zegt hij voordat hij instapt. Dat reizen gevaarlijker is geworden, wuift hij nonchalant weg. “Dat is wonen in Oekraïne ook.”