Ondernemers kunnen groot deel van boetes aan winkeldieven niet innen

• Remco Andringa

  redacteur Politie en Justitie

De incasso van boetes die ondernemers zelf mogen opleggen aan winkeldieven loopt spaak. Sinds een jaar verstrekt de politie minder vaak persoonsgegevens van verdachten, waardoor de meeste boetes niet geïnd kunnen worden.

Dat zeggen de organisaties die zich bezighouden met de afhandeling van winkeldiefstallen, SODA en Overlastregistratie Nederland. Het gaat daarbij om zogeheten civiele aansprakelijkstellingen.

Ondernemers mogen zelf 181 euro boete opleggen aan winkeldieven, als compensatie voor de tijd die zij kwijt zijn na een diefstal. Veel supermarkten en grote winkelketens hebben dit uitbesteed aan marktpartijen. Die kunnen de benodigde naam- en adresgegevens van verdachten opvragen bij de politie. Tegen een vergoeding regelen zij vervolgens de incasso.

Volgens marktleider SODA is het aantal geleverde politiegegevens sinds februari vorig jaar fors gedaald na gewijzigd beleid bij de politie. Stichting DAAD, die toezicht houdt op het civiel aansprakelijk stellen van winkeldieven door SODA, zegt zelfs dat het merendeel van de benodigde gegevens niet meer wordt geleverd.

“Van de 500 aanvragen bij de politie per week, komen er nu maar 20 tot 25 terug”, zegt Lex Westerman, directeur van Stichting DAAD. Het zou gaan om zo’n 20.000 winkeldiefstallen die daardoor niet meer verhaald kunnen worden. “Dat houdt in dat de winkeliers vorig jaar bijna vier miljoen zijn misgelopen aan schadevergoeding.”

Behalve financiële schade zijn er nog andere gevolgen, zegt Niels van Os, directeur van SODA. “Hierdoor daalt de aangiftebereidheid en het vertrouwen in de overheid.” Volgens Van Os blijkt dat winkeldieven die een civiele schadevergoeding moeten betalen, minder snel weer in de fout gaan. “Deze preventieve werking blijft nu uit.”

De politie erkent dat er tegenwoordig minder gegevens worden aangeleverd. Dat komt vooral omdat het proces een stuk arbeidsintensiever is geworden, zegt de politie.

Eerder werden de gegevens geautomatiseerd verstrekt aan de twee bedrijven die actief zijn in deze markt. Maar daar bleken nogal eens fouten in te zitten. De automatische levering is daarom vorig jaar stopgezet.

Bovendien vereist de privacywetgeving in sommige gevallen een handmatige controle van de gegevens. Dat kost volgens de politie veel extra tijd, die er lang niet altijd is.

Verder worstelt de politie met een aantal ethische dilemma’s, zoals de vraag of de politie alleen gegevens zou moeten verstrekken aan direct benadeelden (individuele ondernemers) of ook aan gemachtigden (marktpartijen zoals SODA). Een ander punt is bijvoorbeeld of de politie ook gegevens van minderjarigen zou moeten delen.

“Vanuit de politie wordt gewerkt aan een nieuw landelijk proces”, zegt een woordvoerder. “Voor de zorgvuldige ontwikkeling daarvan en de uitrol binnen de organisatie hebben wij tijd nodig.” De politie benadrukt dat het geen politietaak is om dit soort persoonsgegevens te verstrekken en het daarom niet de eerste prioriteit heeft.

Toch geeft de politie in de praktijk al sinds 2012 persoonsgegevens van winkeldieven door en wordt er al sinds 2018 nagedacht wat nu de beste vorm is om deze informatie te delen met marktpartijen. Tot nu toe heeft dat nooit een definitief antwoord opgeleverd.

SODA zegt sinds februari vorig jaar in gesprek te zijn over een oplossing voor de huidige situatie, maar tot nu toe zonder resultaat. Meerdere supermarkten en grote winkelketens willen de problemen met het innen van schadevergoedingen overigens niet bevestigen tegenover de NOS. Zij onthouden zich van commentaar, of zeggen dat het probleem bij hen niet speelt.

De andere marktpartij, Overlastregistratie Nederland, is momenteel niet in gesprek met de politie. Het bedrijf is verwikkeld in een rechtszaak na eerdere klachten over de manier van handelen bij de politie. Er ligt een forse schadeclaim, waar de rechter binnenkort uitspraak over doet.