Ooit betaalbare arbeidersmaaltijd, nu betaalt Brit zich blauw aan fish-and-chips

• Maud Vroemen

  Redacteur in Londen

Geen afhaalgerecht heeft in de afgelopen vijf jaar in het Verenigd Koninkrijk zo’n forse prijsstijging doorgemaakt als het bekendste gerecht van het land: fish-and-chips. Bijna tien pond rekenen de Britten ondertussen gemiddeld af bij de chippy – de visboer – voor hun portie gefrituurde vis met friet.

Het officieuze nationale gerecht van de Britten heeft meer last van prijsstijgingen dan andere populaire afhaalmaaltijden, becijferde het Office for National Statistics, het Britse statistiekbureau. Ook kebab en pizza werden duurder, maar daar bleef de prijsstijging beperkt tot respectievelijk 44 en 30 procent. Bij fish-and-chips steeg de prijs sinds 2019 met meer dan 50 procent.

Fish-and-chips had ooit de reputatie van een betaalbare arbeidersmaaltijd, zegt John Gupta. Al 25 jaar verkoopt hij het geliefde visgerecht in Londen. “Goedkoop, lekker, snel klaargemaakt. En je krijgt ook nog wat vitamines binnen.” Maar van die betaalbare reputatie is weinig overgebleven, ziet hij.

Dat komt vooral doordat de twee hoofdingrediënten van het gerecht duur zijn geworden, duurder dan andere producten die ook door inflatie zijn geraakt. Eén van de sancties die de Britse regering Rusland had opgelegd na de inval in Oekraïne in 2022 was een importheffing van 35 procent op Russische vis. Bovendien valt de aardappeloogst dit jaar tegen door de extreme regenval van afgelopen herfst. Dat geldt overigens ook voor de Nederlandse pieper.

Maar niet alleen in de chippy hebben de Britten last van stijgende prijzen. Sinds 2022 zijn de kosten van levensonderhoud zo gestegen, dat men spreekt van een cost of living crisis, een koopkrachtcrisis. Britse gezinnen worstelen met hoge voedsel- en energieprijzen, en lonen die niet meestijgen.

Dat betekent minder vraag naar de Britse maaltijd. “Die supermarkt op de hoek? Die is er pas anderhalf jaar”, zegt Gupta. “Mensen die eerst hier hun lunch kwamen halen, gaan nu daarnaartoe voor een meal deal. Goedkoper, zeggen ze.”

Sommige visboeren hebben hun deuren al moeten sluiten, weet Gupta. Ook hij maakt zich zorgen over de toekomst van zijn bedrijf.

Niet alleen de visverkoper voelt die stress; de hele Britse horecasector heeft last van de koopkrachtcrisis. In mei gingen 20 procent meer horecabedrijven bankroet dan een jaar eerder. In geen enkele andere sector steeg het aantal faillissementen zo hard. Maar voor de btw-verlagingen waar de horeca vurig op hoopt, lijkt de regering van de nieuwe premier Starmer voorlopig geen plannen te hebben.

Voor hun afhaalmaaltijd gaan steeds meer Britten dan ook naar de goedkopere en grotere fastfoodketens. Zonde, vindt Gupta. “Dat is geen echt eten. Fish-and-chips komt toch een beetje in de buurt van een zelfgemaakte maaltijd.”

Behalve een koopkrachtcrisis is er in het Verenigd Koninkrijk ook sprake van gezondheidsongelijkheid. Zo’n 15 procent van de huishoudens heeft niet genoeg geld om gezond voedsel op tafel te zetten. Correspondent Fleur Launspach bracht in maart een bezoek aan de oostelijke kustplaats Jaywick, waar dat probleem speelt: