Ook aan de Mexicaanse kant van de grens zorgt zombiedrug fentanyl voor een crisis

• 

  Boris van der Spek

  correspondent Latijns-Amerika

Iedere dag ligt dezelfde straat in de Mexicaanse grensstad Tijuana vol met verslaafden. Links mondt de straat uit in een snelweg, die parallel langs de grensmuur met de Verenigde Staten kronkelt. Rechts slingert de straat de zandkleurige heuvels van de Mexicaanse grensstad in.

Sommigen hebben hun hoofd bedekt met een jas, alsof ze de wereld om hen heen niet meer willen aanschouwen. Anderen kijken met een lege blik naar het stoffige asfalt. Het is opvallend stil langs de weg.

De enige persoon die met de mannen praat is Marc. Hij was tot 2012 verslaafd aan heroïne, heeft zijn drugsverslaving overwonnen en zorgt nu als vrijwilliger voor de mensen met wie hij vroeger op straat sliep. Maar in de afgelopen jaren is er veel veranderd in Tijuana, vergeleken met de tijd dat Marc nog gebruikte. En die verandering heeft een oorzaak: fentanyl.

“Ik noem het de covid onder de verslaafden”, zegt Marc, vanwege de snelheid waarmee de drug zich in Tijuana verspreidde onder verslaafden, nadat het omstreeks 2019 zijn intrede deed. En vanwege de hoeveelheid slachtoffers die fentanyl sindsdien heeft geëist.

Drugs als heroïne en crystal meth werden ineens vermengd met fentanyl, waarvan maar een zeer kleine dosis genoeg is voor een overdosis. “Velen stierven in mijn armen. Er zijn er nog maar weinig over sinds de komst van fentanyl”, zegt Marc.

Nadat autoriteiten in de VS probeerden de enorme verslavingsproblematiek rond pijnstillers aan te pakken, sprongen Mexicaanse kartels met fentanyl in de markt. De productie van de drug is sneller en goedkoper dan heroïne, het is makkelijker te smokkelen en mensen raken er nog zwaarder aan verslaafd.

De grensovergang tussen Tijuana en San Diego werd het epicentrum van de drugssmokkel. Inmiddels is fentanyl doodsoorzaak nummer 1 onder Amerikanen tussen de 18 en 45 jaar. Ieder jaar overlijden zo’n 100.000 Amerikanen aan een overdosis van de drug.

Volgens de inmiddels afgezwaaide Mexicaanse president López Obrador is fentanyl vooral een Amerikaans probleem. Steden als Tijuana, maar ook de naburige grensstad Mexicali, tonen een andere werkelijkheid.

Vanuit de Mexicaanse overheid is er amper steun voor de aanpak van de verslavingsproblematiek. In grensstad Mexicali richt de sociale organisatie Verter zich sinds de komst van fentanyl op ondersteuning aan verslaafden.

Er is zelfs een gebruikersruimte voor verslaafden, de enige van dit soort in Mexico, waar mensen veilig kunnen gebruiken en de organisatie kan ingrijpen als ze een overdosis krijgen. Verslaafde mannen en vrouwen lopen de deur plat om schone naalden te halen, of wonden te laten verzorgen.

José is geboren in Tijuana, opgegroeid in Los Angeles en weer naar Mexico gevlucht toen hij een gevangenisstraf kreeg opgelegd. Waarvoor wil hij niet kwijt, maar hij kan naar eigen zeggen tot levenslang krijgen als hij terugkeert.

In de gebruikersruimte maakt hij zijn naald klaar, waarin crystal meth vermengd met fentanyl zit. Een verpleger schrijft zijn gegevens op en kijkt toe terwijl José de naald in een ader in zijn bovenbeen steekt.

Lourdes Angulo runt de organisatie. Ze heeft in levenden lijve meegemaakt hoe drugs, vervuild met fentanyl, voor slachtoffers zorgden. Ze noemt de aanpak van de regering, of het gebrek daaraan, schrikbarend.

“De autoriteiten in Mexico zeggen dat er in het land geen fentanyl wordt gebruikt en dat er geen problemen zijn met sterfgevallen door overdoses, maar dat komt omdat er geen gegevens over sterfgevallen bestaan.” In vrijwel alle staten in Mexico hebben autoriteiten niet de middelen om te detecteren of er fentanyl in drugs of in overleden mensen aanwezig is.

De aanpak van fentanyl in steden als Tijuana en Mexicali wordt verder bemoeilijkt doordat de meerderheid van de verslaafden daar de autoriteiten vermijden, omdat ze de Verenigde Staten zijn uitgezet.

“Guatemala, Nicaragua, El Salvador”, Elvis somt de afkomst van de mensen die om hem heen op straat zitten op. Hij komt zelf uit Honduras, was via Mexico illegaal de VS binnengekomen en werd onder het presidentschap van Trump weer uitgezet. Elvis heeft geen werk en is verslaafd aan fentanyl. Hij heeft nog maar één droom. “Ik wil terug naar de VS. Zelfs als Trump president wordt, ga ik terug.”